بر خلاف کتب شیعه که مملو از روایات مربوط به غیبت امام زمان عجل الله فرجه الشریف است، متأسفانه در کتب اهل سنت این مبحث چندان مطرح نشده، اما خالی از اشارات نیز نیست.

آیات ایمان به غیب

1. (( الم (1) ذَٰلِک الْکتَابُ لَا رَیبَ ۛ فِیهِ ۛ هُدًى لِّلْمُتَّقِینَ (2) الَّذِینَ یؤْمِنُونَ بِالْغَیبِ وَیقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ ینفِقُونَ (3).)) 

«الف، لام، میم (1) آن کتاب [بلند مرتبه‌] هیچ تردیدى در آن نیست، راهنماى پرهیزگاران است (2) آنان که به غیب ایمان مى‌آورند و نماز را برپا مى‌دارند و از آنچه روزیشان کرده‌ایم، انفاق مى کنند (3).»[1]‌

2. (( وَیقُولُونَ لَوْلَا أُنزِلَ عَلَیهِ آیةٌ مِّن رَّبِّهِ ۖ فَقُلْ إِنَّمَا الْغَیبُ لِلَّـهِ فَانتَظِرُوا إِنِّی مَعَکم مِّنَ الْمُنتَظِرِینَ .))

«و می‌گویند: چرا نشانه‌ای (رسالتی) از جانب پروردگارش بر او نازل نشده‌؟ بگو: غیب فقط برای خداست، پس انتظار بکشید (که) همواره من (هم) با شما از منتظرانم.»[2]

محمد ناصر الدین ألبانی وهابی می گوید:

«و خلاصه مطلب این است: عقیده به خروج مهدی (علیه السلام) عقیده ای متواتر و ثابت به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله بوده و ایمان به آن واجب است؛ زیرا از اموری غیبی است و ایمان به آن از صفات متقین است همچنان که خداوند متعال می فرماید: ... و انکار مهدی (علیه السلام) بیان نمی شود مگر از افراد جاهل یا معاند. از خدای تعالی می خواهم که ما را بمیراند بر ایمان به آن، و به هر چه در کتاب و سنت به صحت پیوسته است.»[3]

آیه ی غیبت کبری

 ((أَلَمْ یأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکرِ اللَّـهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا یکونُوا کالَّذِینَ أُوتُوا الْکتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَیهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ ۖ وَکثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ.))

«آیا برای کسانی که ایمان آورده‌ اند هنگام آن نرسیده که دل‌هایشان به یاد خدا و آنچه از حق نازل شده خاشع گردد و مانند کسانی نباشند که از پیش به آنها کتاب داده شد و زمان بر آنان به درازا کشید، پس دل هایشان سخت گردید. در حالی که بسیاری از آنان فاسقانند.»[4]

جمله ی ((فَطَالَ عَلَیهِمُ الْأَمَدُ)) ؛ یعنی  «زمان بر آنان به درازا کشید» تلویحا به غیبت کبری در میان اهل کتاب و تکرار آن در امت اسلام اشاره دارد که در روایات شیعه به این مطلب تصریح شده است.

روایات دال بر غیبت امام مهدی علیه السلام

در رابطه با روایات باید دقت کرد که در هیچ روایت معتبری نیامده است که رسول خدا صلی الله علیه وآله فرموده باشند حضرت امام مهدی علیه السلام در آخر الزمان متولد می شوند، بلکه در همه ی روایاتی که بشارت به آمدن حضرت در آخر الزمان داده شده است، لفظ ظهور یا خروج به کار برده شده است، در حالی که همین لفظ را برای دجال به کار برده اند و دجال کسی است که طبق روایات صحیح اهل سنت، در زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله زنده بوده و تاکنون زنده و موجود است و در آخر الزمان ظهور و خروج می کند (نه اینکه به دنیا بیاید) !

مسلم در صحیحش از نواس بن سمعان نقل می کند که گفت:

« روزی رسول خدا‌ صلی الله علیه وآله به هنگام صبح، از دجّال صحبت کرد؛ بعضی امور مربوط به او را چنان ذکر کرد که از آن‌ها حقیر و ذلیل بودن او معلوم می‌شود (مثلاً این‌که او یک چشم است)، و نیز در مورد او چیزهایی فرمود که از آن معلوم می‌ شد که فتنه‌ی او خیلی سخت و بزرگ است (به عنوان نمونه بهشت و دوزخی و خوارق عادت دیگری با خود همراه دارد)، از توضیح آن جناب‌ صلی الله علیه وآله [بر ما چنان خوفی عارض گشت که] گمان کردیم که دجّال در انبوهی از درخت‌های خرماست (یعنی: در نزدیکی ما قرار دارد)، وقتی که دیر وقت (بیگاه) به خدمت رسول خدا‌ صلی الله علیه وآله حاضر شدیم، ایشان از تأثرات قلبی ما آگاهی یافت و پرسید: حال شما چیست؟ ما عرض کردیم: صبح تذکره‌ی دجّال را به میان آوردید و بعضی امور مربوط به او را چنان ذکر کردید که از آن‌ معامله‌ی او حقیر و آسان معلوم می ‌شد و برخی دیگر را چنان ذکر فرمودید که او دارای نیروی زیادی است و فتنه ‌اش بسیار بزرگ است. ما چنان احساس کردیم که او در نزدیکی ما در انبوهی از درخت‌های خرما قرار گرفته است.

پس حضرت رسول‌ صلی الله علیه وآله فرمود: فتنه‌هایی که من نسبت به شما احساس خطر می‌کنم، به نسبت فتنه‌ی دجّال بسیار خطرناک ‌تر هستند (یعنی: فتنه‌ی دجّال به آن میزان بزرگ نیست که شما تصور کرده‌اید)، اگر او در زمان حیاتِ من بیرون آید، من شخصاً با او به مبارزه خواهم پرداخت (شما نیازی به مقابله کردن ندارید) و اگر او پس از من آمد، هر کسی موافق همت خود برای سرکوب کردن او بکوشد؛ خداوند متعال در نبودن من حامی و یاور هر مسلمان است ... .»[5]

در ادامه، چند روایت از کتاب های اهل سنت که اشاره به غیبت امام مهدی علیه السلام دارند را ذکر می کنیم:

روایت اول:

«کمیل بن زیاد مى گوید: امام علی علیه السلام دست مرا گرفت، و به سوى قبرستان کوفه برد، آنگاه آه پردردى کشید و فرمود: اى کمیل بن زیاد! این قلب ها بسان ظرفهایى هستند، که بهترین آنها، فراگیرترین آنهاست، پس آنچه را مى گویم نگاه دار. مردم سه دسته اند ... خداوندا آرى، زمین هیچگاه از حجت قائم خداوندى خالى نمى ماند. خواه آشکار و مشهور باشد یا ترسان و پنهان از دیده ها، تا حجتها و نشانه هاى روشن دین خدا از میان نرود. اینان آیا چند تن هستند، یا در کجایند؟ به خدا سوگند، که شمارشان بس اندک است، ولى قدر و منزلتشان بسیار است. خداوند به اینان حجتها و نشانه هاى روشن خود را حفظ کند، تا آن را به همانندان خود به ودیعت سپارند و این بذر در دلهاى ایشان بکارند. علم و حقیقت و بصیرت به آنان روى آور شده و روح یقین را یافته اند و آنچه ناز پروردگان، دشوار پنداشته اند، بر خود آسان ساخته اند. و بر آنچه نادانان از آن مى ترسند انس گرفته اند. به تن همدم دنیایند، ولى جانشان به جهان بالا پیوسته است. جانشینان خداوند در روى زمین هستند و داعیان دین اویند. آه ، آه . چه آرزومند دیدارشان هستم.»[6]

در این حدیث که اعتبارش را قبلا به طور مفصل اثبات کردیم، امیرالمومنین علیه السلام تصریح می کنند که حجت الهی امکان دارد در پشت پرده ی غیبت باشد.

روایت دوم:

احمد بن حنبل با سند صحیح (طبق نظر محقق کتابش، وصی اللله بن محمد عباس) از حضرت علی علیه السلام روایت کرده است که فرمود:

«مردم پیوسته (ازنظر عقاید مذهبى) رو به نقصان مى روند تا اینکه کسی الله ، الله نمی گوید؛ پس آنگاه که چنین شد، رهبر دین [همچون زنبور ملکه] دمش را بر زمین می زند و در جایگاه خود مستقر می شود و خداوند گروهی را به سوی او بر می انگیزد و در اطراف زمین جمع می کند، همانطور که پاره ابرهای متفرق پاییزی کنار هم جمع می شوند. به خدا قسم، من اسم امیرشان و محل فرود مرکب هایشان را می شناسم.»[7]    

همین روایت را ابن ابی شیبه با سندی دیگر، از حضرت علی علیه السلام نقل کرده است..[8]   

ابن ابی الحدید معتزلی شافعی در شرح یکی از حکمت های  نهج البلاغه، عبارت « ضَرَب بِذَنبِه » که در این روایت نیز آمده است را دالّ بر غیبت دانسته و می نویسد:

«و معناى « ضَرَب بِذَنبِه » به حال استقرار و آرامش در آمدن بعد از اضطراب است؛ چه « یعسوب » ملکه زنبور عسل و رهبر آن است و بیشتر اوقاتش در حال پرواز با دو بال خود مى باشد و هنگامى که دم خود را بر زمین مى زند، دیگر از پرواز و حرکت باز ایستاده، به آرامش می گراید.

پس اگر بگویی: این نظریه همانند عقیده امامیه است در اینکه مهدى علیه السلام به حال ترس و پنهانى در گوشه و کنار زمین به سر برد، آنگاه در آخر الزمان ظهور کند و در مرکز حکومت خود ثابت و مستقر گردد، من مىگویم: طبق مذهب ما ( اهل تسنن ) بعید نیست که امام مهدى (علیه السلام)، همان کسی که در آخر الزمان ظهور مىکند، نخست از روى مصلحتى که خدا از آن آگاه است در حال اضطراب و پراکندگى حکومت نماید، و از آن پس حکومتش مستقر، و پراکندگی اش سامان یابد.»[9]

روایت سوم:

احمد بن حنبل با سندش از سبیع روایت می کند که گفت:

«مرا از کنار آبی به کوفه فرستادند تا چهارپا بخرم و به کناسه آمدیم که در آن مردی بود که گروهی دور او بودند و رفیق من برای چهارپایان رفت و من نزد آن مرد رفتم و او حذیفه بود. پس ، از او شنیدم که گفت:

یاران رسول خدا صلی الله علیه وآله از ایشان، از خوبی می پرسیدند و من از بدی؛ پس گفتم: ای رسول خدا n، آیا بعد از خوبی، بدی است، همانطوری که قبل از آن بود؟ فرمود: بله. گفتم: راه حفظ از آن چیست؟ فرمود: شمشیر -به گمانم ابو التیاح می گفت شمشیر-. به گمانم [از حذیفه چنین نقل کرد و] گفت: گفتم که سپس چه چیزی است؟ فرمود: سپس آرامشی بر دخن است. گفتم سپس چیست ؟ فرمود: دعوت گران به گمراهی.

فرمود: اگر در آن روز خلیفه ی خدا را در زمین دیدی همراه او باش، اگرچه بدنت از توان افتد و مالت گرفته شود و اگر او را ندیدی فرار کن، و لو در حالی که تنه ی درخت را گاز گرفته ای بمیری.

گفتم سپس چیست؟ فرمود: سپس دجال خروج می کند. گفتم : با چه چیزی می آید ؟ فرمود : با رود یا فرمود با آب و آتش ؛ پس هرکس داخل رودش شود اجرش از بین می رود و گناهش قطعی می شود و هرکس داخل آتش او شود اجرش قطعی و گناهش می ریزد. گفتم: سپس چیست؟ فرمود: اگر اسبی بچه ای به دنیا آورد، بر کره اش سوار نمی شود تا اینکه قیامت بر پا شود.»[10]

سند این روایت را محقق کتاب مسند احمد، حمزه احمد الزین، تصحیح کرده است.[11]

نکته اینکه، در این روایت به احتمال غیبت خلیفه ی خدا قبل از خروج دجال اشاره شده که دقیقا منطبق با اعتقاد شیعه است.

روایات دیگر:

قبلا آوردیم که ابن الفوطی حنبلی، متوفای 723 هـ از علمای بزرگ اهل سنت، درباره ی امام زمان علیه السلام گفته است:

«ولادتش در نیمه شعبان بود، و برای او قبل از ظهورش دو غیبت است که یکی از دیگری طولانی تر می باشد و در این باره روایت هایی نقل شده است.»[12]

جمال الدین مقدسی شافعی متوفای 685 هـ دو روایت درباره ی غیبت امام مهدی علیه السلام از امام باقر علیه السلام و امام حسین علیه السلام نقل کرده است:

«از ابو جعفر محمد بن علی علیهما السلام روایت است که می فرماید : برای صاحب این امر؛ یعنی مهدی علیه السلام در بعضی از این گردنه ها غیبتی است و با دستش به سوی ذی طوی اشاره کرد تا هنگامی که قبل از خروجش برسد. دوستی که همراه او است می رود تا بعضی از یارانش را زیارت کند و می گوید: اینجا چند نفر هستید؟ می گویند: حدود 40 نفر. می گوید: شما اگر صاحبتان را ببینید حالتان چگونه است؟ می گویند: به خدا قسم، اگر با کوه ها دشمنی کند با او در مقابل آن ها می ایستیم. سپس در سال بعد می آید و می گوید: از رئیسان یا بهترینتان ده نفر را انتخاب کنید و انتخاب می کنند و با آن ها می رود تا با صاحبشان دیدار کند و به آن ها شب بعد را وعده می دهد.

و از ابو عبدالله حسین بن علی C روایت است که فرمود: برای صاحب این امر؛ یعنی مهدی علیه السلام دو غیبت است که یکی طولانی تر است تا این که بعضی می گویند مرده است و بعضی می گویند کشته شده است و بعضی می گویند رفته است و کسی از دوستان و غیر دوستان از محلش خبر ندارد جز همراهی که کارش را انجام می دهد.»[13]

علامه متقی هندی متوفای 975 هـ نیز همین دو روایت را نقل کرده است.[14]

علامه محمد بن رسول البرزنجی متوفای 1013 هـ می نویسد:

«از ابو عبد الله حسین بن علی علیهما السلام روایتی وارد شده است که می فرماید: برای صاحب این امر دو غیبت است که یکی طولانی تر است تا این که بعضی می گویند: مرده است و بعضی می گویند: کشته شده است و بعضی می گویند: رفته است و کسی از دوستان و غیر دوستان از محلش خبر ندارد جز همراهی که کارش را انجام می دهد و این دو غیبت است و خدا به آنچه گذشت داناتر است.

 او در کوه های طائف مخفی می شود و سپس عده ای از مردم نزد او می روند و با آن ها ظهور می کند و اهل مکه را شکست می دهد؛ سپس در کوه های مکه مخفی می شود و کسی نسبت به او اطلاع نمی یابد و این خبر را روایتی از ابو جعفر محمد بن علی باقر (علیهما السلام) تایید می کند که می فرماید: برای صاحب این امر در بعضی از این گردنه ها غیبتی است و با دستش به منطقه ی ذی طوی اشاره کرد و سخن ابو عبدالله حسین علیه السلام که گذشت: "بعضی می گویند مرده است تا آخر" با آن موافقت می کند؛ زیرا مخفی شدن بعد از ظهور باعث می شود گمان مرگ در او برود و اما آنچه امامیه شیعه گفته اند که: "او محمد بن حسن عسکری است و غایب شده است؛ سپس برای بعضی از شیعیان خاصش ظهور می کند، سپس دوباره غایب می شود و شیعیان خاصش او را می بینند" را این قضیه رد می کند که ظهور برای بعضی از خواص، ظهور نامیده نمی شود و سخنش در روایت حسین علیه السلام که کسی مکانش را چه از دوست و غیر دوست نمی داند، منافی با این سخنشان دارد که شیعیان خاصش او را می شناسند و او در منطقه ذی طوی است؛ زیرا آن ها می گویند در سرداب در سامرا غایب شده است و خدا داناتر است.»[15]

عبد الوهاب عبد اللطیف، استاد دانشکده اصول الدین دانشگاه الازهر مصر، در تعلیقش بر کتاب الصواعق المحرقه ابن حجر هیثمی، می نویسد:

«پنهان شدن عسکری (امام مهدی علیه السلام) و ظهورش برای خواص شیعه اش تناقض دارد با آنچه که از ابی عبد الله حسین (علیه السلام) روایت شده است که فقط دوستانش او را می شناسند و آنچه که از باقر (علیه السلام) روایت می شود از ظهورش و پنهان شدنش و آن چیزی است که علمای اهل سنت در مورد مهدی علیه السلام ذکر کرده اند که او غیبتی طولانی دارد و دیگری کوتاه است و در کوه های طائف پنهان می شود، سپس ظاهر می شود و در کوه های مکه پنهان می شود و ظهور عسکری (علیه السلام) برای خواص شیعیانش ظهور نامیده نمی شود _ولی ای که در سرداب در ذی طوی است همانطور که می گویند_ و برای ظهورش نشانه هایی است که سیوطی و برزنجی در کتاب الإشاعة ذکر کرده اند.»[16]

فضیلت منتظران فرج

در روایات شیعه تصریح شده که برترین اعمال، انتظار فرج است و مراد از آن را نیز به طور خاص انتظار ظهور حضرت مهدی علیه السلام  بیان کرده اند، اما در کتب اهل سنت این روایت بدون شرح و فصل بیان شده است. از طرفی در کتب اهل سنت روایت صحیحی نقل شده که منتظران واقعی در روزگار صبر، اجر 50 صحابی را دارند که کاملا منطبق بر باور و اعتقاد شیعه به مهدویت است.

روایت اول: افضل العبادة انتظار الفرج

رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: «افضل عبادات، انتظار فرج است.»

این حدیث در کتب اهل سنت از 6 نفر از صحابه و در مجموع با 9 سند نقل شده است.

1. عبد الله بن مسعود

ابو عیسی ترمذی این روایت را با دو سند نقل کرده و دومی را صحیح تر می داند:

«حدثنا بشر بن معاذ العقدی البصری حدثنا حماد بن واقد عن إسرائیل عن أبی إسحاق عن أبی الأحوص عن عبد الله قال قال رسول الله صلی الله علیه وآله سلوا الله من فضله فإن الله عز وجل یحب أن یسأل وأفضل العبادة انتظار الفرج قال أبو عیسى هکذا روى حماد بن واقد هذا الحدیث وقد خولف فی روایته وحماد بن واقد هذا هو الصفار لیس بالحافظ وهو عندنا شیخ بصری وروى أبو نعیم هذا الحدیث عن إسرائیل عن حکیم بن جبیر عن رجل عن النبی صلی الله علیه وآله مرسل وحدیث أبی نعیم أشبه أن یکون أصح.»[17]

و اسماعیل بن محمد العجلونی الجراحی متوفای 1162 هـ تصریح کرده است که حافظ ابن حجر عسقلانی این روایت را حسن دانسته است.[18]

زرقانی مالکی نیز در مختصر کتاب المقاصد الحسنة، آن را حسن دانسته است.[19]

2. حضرت علی علیه السلام

سند اول:

«أخبرتنا فخر النساء شهدة بنت أحمد بن الفرج بن عمر الإبری ، المعروفة بالکاتبة ، رحمها الله ، قراءة علیها ، قیل لها : أخبرکم النقیب الکامل أبو الفوارس طراد بن محمد بن علی بن الحسن الزینبی، إجازة ، أنبأ أبو الحسین علی بن محمد بن عبد الله بن بشران ، قال : أنبأ أبو علی الحسین بن صفوان البرذعی ، قال : ثنا أبو بکر عبد الله بن محمد بن عبید بن أبی الدنیا ، قال : حدثنا أبو سعید عبد الله بن شبیب بن خالد المدینی ، قال : ثنا إسحاق بن محمد الفروی ، قال : حدثنی سعید بن مسلم بن بانک ، عن أبیه ، أنه سمع علی بن الحسین ، یقول عن أبیه ، عن علی بن أبی طالب ، رضی الله عنه ، قال : قال رسول الله صلی الله علیه وآله: « انتظار الفرج من الله عبادة ، ومن رضی بالقلیل من الرزق رضی الله منه بالقلیل من العمل.» »[20]

سند دوم:

«أنبأنا أبو القاسم النسیب وأبو الوحش المقرىء عن رشأ بن نظیف أنا عبد الوهاب المیدانی أنا أبو محمد عبد الله بن محمد بن عبد الغفار بن أحمد بن أحمد بن إسحاق ابن ذکوان حدثنی أبو علی محمود بن هود بن عمرو البیروتی أنا عمر بن أحمد بن سعید بن أحمد نا حامد بن یحیى البلخی قال کنت بمکة فبت مغموما فرأیت فی المنام محمد بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب فقلت سمعت أباک یخبر عن جدک قال قال رسول الله صلی الله علیه وآله انتظار الفرج من الله عبادة.»[21]

3. عبد الله بن عباس

سند اول:

«حدثنا الحسین بن سلیمان بن حمزة بن سلم ، ثنا عبد الله بن محمد بن عطیة السعدی ، ثنا محمد بن عمر الرومی ، ثنا قیس بن الربیع ، عن حکیم بن جبیر ، عن سعید بن جبیر ، عن ابن عباس قال : قال رسول الله صلی الله علیه وآله: « أفضل العبادة انتظار الفرج.» »[22]

سند دوم:

«أخبرنا منصور بن علی الأنماطی ثنا الحسن بن رشیق أبنا الحسین بن علی العلوی أبنا أبو موسى عیسى بن مهران ثنا حسن بن حسین ثنا سفیان بن إبراهیم عن حنظلة المکی عن مجاهد عن بن عباس قال قال رسول الله صلی الله علیه وآله انتظار الفرج بالصبر عباده.»[23]

4. انس بن مالک

«حدثنا محمد بن علی الأهوازی : نا أبو أیوب سلیمان بن شرحبیل ، عن بقیة بن الولید ، عن مالک بن أنس ، عن الزهری ، عن أنس ، قال: قال رسول الله: إن أفضل العبادة انتظار الفرج من الله.»[24]

5. عبد الله بن عمر

«عمرو بن حمید ... عن اللیث بن سعد عن نافع عن بن عمر عن النبی صلی الله علیه وآله قال انتظار الفرج بالصبر عبادة.»[25]

«حدثنا یحیى بن الحسین ببغداد قال حدثنا محمد بن عبدالعزیز بن المبارک قال حدثنا عمرو بن حمید یعنی قاضی الدینور قال حدثنا اللیث بن سعد عن نافع عن ابن عمر قال قال رسول الله صلی الله علیه وآله إنتظار الفرج بالصبر عبادة.»[26]

6. جابر بن عبد الله

«عن جابر رضی الله عنه قال قال رسول الله صلی الله علیه وآله الحیاء زینة و التقى کرم وخیر المراکب الصبر و انتظار الفرج من الله تعالى عبادة.»[27]

روایت دوم: اجر 50 صحابه برای منتظران فرج

رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند:

«همانا از پشت سر شما روزگار صبر است؛ هرکس از مردم آن زمان بر ایمان و عقیده ی صحیح استوار باشد (و صبر پیشه کند)، پاداش 50 نفر از شما را دارد.

صحابه گفتند: ای پیامبر خدا، اجر 50 نفر از آن مردم ؟

حضرت صلی الله علیه وآله فرمودند: نه، بلکه اجر 50 نفر از شما صحابه را دارد .»

البانی بعد از نقل این روایت، می گوید:

«این روایت را طبرانی در المعجم الکبیر نقل کرده و سندش صحیح و همه ی رجالش ثقه و رجال صحیح مسلم هستند و همین روایت را ابو داود، ترمذی، ابن ماجه و ابن حبان نیز نقل کرده اند.»[28]

ابن حبان این حدیث را در رابطه با آخر الزمان دانسته و نوشته است:

«در پشت سر شما روز هایی است که صبر در آن ها مانند گرفتن آتش است برای عاملین؛ در آن روز ها مانند ثواب 50 نفر است که مانند عمل او انجام می دهند. گویند و دیگری برای من اضافه کرده است: ای رسول خدا صلی الله علیه وآله، اجر 50 نفر از آن ها ؟ فرمود 50 نفر از شما.»[29]

جلال الدین سیوطی هم آن را مرتبط با ایام شدت فتنه در زمان امام مهدی علیه السلام دانسته و نوشته است:

«ابن ابی شیبه در المصنف در باب مهدی علیه السلام می گوید: ابو اسامه از عوف از محمد بن سیرین روایت میکند که می گوید: در این امت خلیفه ای است که ابوبکر و عمر بر او برتری ندارند. این سند صحیح است و این لفظ کمتر از لفظ اول است. نظر درست نزد من این است که آن دو لفظ به تاویل روند بر آنچه حدیث "بل اجر خمسین منکم" تاویل شده است به خاطر شدت فتنه های زمان مهدی (علیه السلام) و توطئه ی تمام روم علیه او و این که دجّال او را محاصره می کند.»[30]

دیدار عالم اهل سنت با امام مهدی علیه السلام

شعرانى، یکى از علماى اهل سنت، در کتاب الطبقات الکبرى که آن را به «لواقح الانوار فى طبقات الاخیار» نام گذارى کرده، و در آن سخن و سیره اولیاء و علماء و سرگذشت آنان را تا قرن دهم بازگو نموده است. از جمله به حکایت عجیبى از حسن عراقى نیز اشاره کرده و داستان تشرف او را به محضر حضرت امام مهدى علیه السلام، اینگونه آورده است:

«شیخ عارف به خدا، حسن عراقى که دفن شده در کوم، بیرون باب شعریه نزدیک برکه رطلى و جامع بشیرى. من با آقایم ابى العباس حریثى به نزد او رفتیم. حسن عراقى گفت: از این که تو از کودکى با من رفیق بودى مى ‌خواهم حکایت خودم را برایت بگویم. گفتم: بگو. گفت: من جوانى از اهل دمشق و صنعت گر بودم. روزهاى جمعه‌ همراه رفقایم مشغول کار لهو و لعب و نوشیدن شراب بودیم. روزى پیام آگاهى و الهام گونه‌اى از جانب خدا سراغم آمد که آیا تو را براى این کارها خلق کرده ‌ام؟

بعد از آن، از رفقا و کارهایی که مى‌کردیم صرف نظر کردم و از آنها جدا شدم. رفقایم مرا دنبال کردند، اما نتوانستند مرا بیابند. آمدم در مسجد جامع بنى امیه دیدم شخصى روى منبر در باره مهدى علیه السلام سخن مى‌گوید. بعد از شنیدن سخنان او در دلم اشتیاق دیدار مهدى علیه السلام نمایان شد. هر سجده‌اى که انجام مى‌دادم، از خداوند درخواست مى‌کردم که مرا به دیدار آن حضرت مشرف کند.

شبى بعد از نماز مغرب، نماز مستحب انجام مى ‌دادم که شخصى پشت سر من نشست و بازویم را گرفت و به من فرمود: فرزندم، خداوند دعاى تو را مستجاب کرد.‌ تو را چه شده است؟ من مهدى هستم. گفتم: آیا به خانه ام مى‌ روی؟ فرمود: بلى. همراه من به خانه رفت و فرمود: جاى خلوت برایم آماده کن. من جاى خلوتى آماده کردم. آن حضرت هفت شبانه روز ماند و مرا ذکر خدا یاد داد و فرمود: به تو تقوایم را یاد مى‌ دهم تا اگر خدا بخواهد بر آن مداومت کنى: یک روز روزه بگیر و یک روز افطار کن و هر شب پانصد رکعت نماز بگذار. گفتم: بلى. من هر شب پشت سر او پانصد رکعت نماز مى‌کردم و من جوان بى ‌ریش و نیکو صورت بودم. مىفرمود: فقط پشت سر من بنشین و من همان کار را مى‌کردم. عمامه او همانند مردم عجم بود و عبایش از کرک شتران بود. پس از گذشت هفت روز، خدا حافظى کرد و رفت و به من فرمود:

اى حسن، چیزى که بین من و تو اتفاق افتاده، با کسى دیگر اتفاق نیفتاده است؛ پس بر ورع و تقوا مستدام باش تا جایى که بتوانى؛ چرا که تو عمر طولانى خواهی داشت.

حسن عراقی گفت: الان عمر من 127 سال است! ... .»[31]

بررسی سند روایت

عبدالوهاب شعرانی:

شهاب الدین آلوسی عالم بزرگ اهل سنت، می گوید:

«مولای ما شعرانی از بزرگان اهل سنت و بلکه از مشایخ اهل خدای متعال است.»[32]

حسن عراقی:

شعرانی درباره ی شیخ حسن عراقی این تعبیر را دارد:

«شیخ عارف به خدای متعال، سرور من حسن العراقی که رحمت خدا بر او باد.»[33]

شیخ نجم الدین محمد بن محمد الغزی متوفای 1061 هـ نیز حسن عراقى را اینگونه معرفى کرده ‌است:

«حسن العراقی: ساکن مصر، شیخ صالح، عابد، زاهد و دارای حالات عجیب و مکاشفه ی صحیح است و از او می باشد که اگر کسی چیزی از لباس های نفیس را برای شما آورد و بگوید: ای شیخ حسن، این نذر برای توست، آن را قبول می کند، سپس چاقو را می گیرد و آن را می برد، سپس آن را با نخ و سوزن می دوزد و میگوید: هنگامی که بنده ای لباس جدید می پوشد، نفس انسانی با نگاه به آن ربوده می شود و هنگامی که او را بریدیم خاطر نفس بریده می شود و شیخ عبد الوهاب شعراوی داستان عجیبی از او نقل می کند که از خودش به آن خبر داد ... .»[34]

وی سپس همین داستان تشرف او را نقل کرده است.

حضرت عیسی علیه السلام پاسخ خداوند به تشکیک کنندگان مهدویت

طبق آیات قرآن کریم، حضرت عیسی علیه السلام در گهواره پیامبر بود و سخن می گفت، به غیبت کبری رفت، عمر طولانی دارد و در آخر الزمان ظهور می کند:

1. ((فَأَشَارَتْ إِلَیهِ ۖ قَالُوا کیفَ نُکلِّمُ مَن کانَ فِی الْمَهْدِ صَبِیا (29) قَالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّـهِ آتَانِی الْکتَابَ وَجَعَلَنِی نَبِیا (30).))

«پس (مریم) سوی عیسی اشاره کرد. گفتند: «چگونه با کسی که در گهواره، کودک بوده سخن بگوییم‌؟! (ناگهان عیسی زبان به سخن گشود و) گفت: من بنده خدایم؛ او کتاب (آسمانی) به من داده؛ و مرا پیامبر قرار داده است.»[35]

2. ((وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِّلسَّاعَةِ فَلَا تَمْتَرُنَّ بِهَا وَاتَّبِعُونِ ۚ هَـٰذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ.))

«و او [= مسیح] سبب آگاهی بر روز قیامت است. (زیرا نزول عیسی گواه نزدیکی رستاخیز است)؛ هرگز در آن تردید نکنید؛ و از من پیروی کنید که این راه مستقیم است!»[36]

3. ((وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِیحَ عِیسَى ابْنَ مَرْیمَ رَسُولَ اللَّـهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَـٰکن شُبِّهَ لَهُمْ ۚ وَإِنَّ الَّذِینَ اخْتَلَفُوا فِیهِ لَفِی شَک مِّنْهُ ۚ مَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ ۚ وَمَا قَتَلُوهُ یقِینًا (157) بَل رَّفَعَهُ اللَّـهُ إِلَیهِ ۚ وَکانَ اللَّـهُ عَزِیزًا حَکیمًا (158) وَإِن مِّنْ أَهْلِ الْکتَابِ إِلَّا لَیؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ ۖ وَیوْمَ الْقِیامَةِ یکونُ عَلَیهِمْ شَهِیدًا (159) .))

«و گفتارشان که: «ما، مسیح عیسی بن مریم، پیامبر خدا را کشتیم!» در حالی که نه او را کشتند، و نه بر دار آویختند؛ لکن امر بر آنها مشتبه شد. و کسانی که در مورد (قتل) او اختلاف کردند، از آن در شک هستند و علم به آن ندارند و تنها از گمان پیروی می‌کنند؛ و قطعاً او را نکشتند، بلکه خدا او را به سوی خود، بالا برد. و خداوند، توانا و حکیم است ، و هیچ کس از اهل کتاب، نیست مگر آنکه بی‌چون پیش از مرگش [:مرگ مسیح] بی‌گمان به او ایمان می‌آورد و روز قیامت (عیسی نیز) بر آنان گواه است.»[37]

اعتقاد جمهور علمای عامه بر زنده بودن حضرت خضر علیه السلام

از جمله دلایلی که دفع استبعاد از عمر طولانی و غیبت امام مهدی علیه السلام می کند، زنده بودن حضرت خضر علیه السلام است؛ چرا که آن حضرت _که داستان همراهی حضرت موسی علیه السلام با ایشان در سوره ی کهف آمده است_  به اعتقاد شیعه و سنی تا کنون زنده هستند.

یحیی بن شرف نووی، از علمای بزرگ اهل سنت، در شرحش بر صحیح مسلم می نویسد :

«باب فضائل حضرت خضر علیه السلام: جمهور علماء بر این هستند که حضرت خضر زنده و در میان ما موجود است. این نظر مورد اتفاق صوفیه،‌ اهل صلاح و عارفان است و حکایات آنان در دیدار و اجتماع با او و گرفتن پاسخ سؤالها و وجود او در جاهاى شریف و متبرک و مواطن خیر بسیار و فراتر از شمارش و مشهور تر از این است که پوشیده بماند. شیخ ابو عمر بن صلاح مى‌گوید: حضرت خضر علیه السلام نزد جمهور علماء و صلحاء زنده است و عامه مردم هم با آنان هم عقیده اند؛ تنها اندکى از برخى محدثان آن را انکار کرده اند.»[38]

ابن تیمیه نیز در پاسخ به سؤال کسی که پرسیده بود آیا حضرت خضر علیه السلام تا الآن زنده است یا نه ، به زنده بودن ایشان تصریح کرده است.[39]