رأی عمر در دیه ی انگشتان
«از ابی غطفان نقل شده که ابن عباس در دیه انگشتان فتوا می داد به ده ده؛ پس مروان به سوی او فرستاد و گفت: آیا در انگشتها برای هر کدام ده شتر دیه را فتوا می دهی و حال آنکه به تو فتوای عمر در انگشت ها رسیده؟!
پس ابن عباس گفت: خدا رحم کند بر عمر، سخن و فتوای پیغمبر صلی الله علیه وآله سزاوارتر است که پیروی شود از سخن و فتوای عمر.»[[1]]
این روایت را بیهقی نقل کرده و البانی سندش را تصحیح کرده است.[[2]]
بدر الدین عینی می نویسد:
«در کتاب الدیات (دیه ها) که سرور ما رسول خدا صلی الله علیه وآله به خاندان عمرو بن حزم نگاشتند، فرمودند که: دست، پنجاه شتر دیه دارد و هر انگشت نیز ده شتر.
علما اجماع کرده اند بر اینکه در دست، نصف دیه است و دیه ی انگشتان دست و پا یکسان است، و پیشوایان فتوا نیز بر این اعتقاد هستند، و به اعتقاد آن ها انگشتان بر یکدیگر برتری ندارند.
از سعید بن مسیب روایت شده است که عمر در انگشت ابهام 15 ، در بنصر 9 ، در خنصر 6 و در سبابه و وسطی هر کدام 10 شتر دیه قرار داد، تا اینکه در کتاب الدیات که نزد خاندان عمرو بن حزم بود یافت که رسول خدا صلی الله علیه وآله فرموده اند: انگشتان همگی یکسان هستند؛ پس آن فتوا را گرفت و اولی را ترک نمود.
همچنین در روایت دیگری از سعید بن مسیب نقل شده است که گفت: عمر در انگشت ابهام به 13، انگشت بعد از آن 12، در وسطی 10، انگشت بعد از آن 9 و در خنصر به 6 شتر دیه قضاوت کرد؛ اما هیچ یک از فقها به این دو سخن توجه نکرده اند، به خاطر حدیثی که از ابن عباس و عمرو بن حزم در این باب ثابت شده است.»[[3]]
[[1]] سنن البیهقی الکبرى ج 8 ص 93 ح 16066 أخبرنا أبو عبد الله الحافظ وأبو سعید بن أبی عمرو قالا ثنا أبو العباس محمد بن یعقوب ثنا إبراهیم بن منقذ الخولانی المصری ثنا عبد الله بن یزید المقرئ ثنا سعید بن أبی أیوب حدثنی یزید بن أبی حبیب أن موسى بن سعد بن زید بن ثابت أخبره عن أبی غطفان أن بن عباس کان یقول فی الأصابع عشر عشر فأرسل مروان إلیه فقال أتفتی فی الأصابع عشر عشر وقد بلغک عن عمر رضی الله عنه فی الأصابع فقال بن عباس رحم الله عمر قول رسول الله صلى الله علیه وسلم أحق أن یتبع من قول عمر رضی الله عنه
[[2]] إرواء الغلیل فی تخریج أحادیث منار السبیل، ج 7 ص 318 رقم 2271 قال الألبانی: وهذا إسناد رجاله کلهم ثقات رجال مسلم غیر إبراهیم بن منقذ الخولانى , فقال ابن یونس: ثقة کما فى " کشف الأستار " عن " المغانى " فالإسناد صحیح.
[[3]] عمدة القاری ج 24 ص 54 وثبت فی کتاب الدیات الذی کتبه سیدنا رسول الله لآل عمرو بن حزم أنه قال فی : الید خمسون من الإبل فی کل إصبع عشر من الإبل ، وأجمع العلماء على أن فی الید نصف الدیة ، وأصابع الید والرجل سواء ، وعلى هذا أئمة الفتوى ، ولا فضل لبعض الأصابع عندهم على بعض . ... روى الثوری وحماد بن زید بن یحیى بن سعید عن ابن المسیب : أن عمر جعل فی الإبهام خمس عشرة وفی البنصر تسعا ، وفی الخنصر ستا ، وفی السبابة والوسطى عشرا عشرا . حتى وجد فی کتاب الدیات عند آل عمرو بن حزم أنه ، علیه الصلاة والسلام ، قال : الأصابع کلها سواء فأخذ به وترک الأول . ورواه جعفر بن عون عن یحیى بن سعید عن ابن المسیب قال : قضى عمر ، رضی الله تعالى عنه ، فی الإبهام بثلاث عشرة والتی تلیها بثنتی عشرة وفی الوسطى بعشرة وفی التی تلیها بتسع وفی الخنصر بست ، ولم یلتفت أحد من الفقهاء إلى هذین القولین لما ثبت فی حدیث الباب عن ابن عباس ، وحدیث عمرو بن حزم .
