پایگاه تحقیقاتی وصایت

وبلاگ رسمی حسین قربانی دامنابی
پایگاه تحقیقاتی وصایت

جهت دانلود کتب، روی تصاویر کلیک راست کنید و سپس گزینه ی open link را بزنید.

  • ((مجموعه آثار حسین قربانی دامنابی))
  • طبقه بندی موضوعی

    نقدی بر سر منشأ پیدایش نظریه عدالت صحابه

    حسین قربانی | سه شنبه, ۳۱ فروردين ۱۴۰۰، ۱۰:۵۹ ق.ظ

    اهل سنت، همه ی صحابه را دروازه های علوم نبوی و ناقلان شریعت دانسته و از این رو آنان را عادل دانسته اند.

    ابو عمرو شهروزی می گوید:

    «امّت بر عدالت جمیع صحابه اجتماع نموده اند و این به خاطر عنایت خداوند است؛ زیرا آنان ناقلان شریعت هستند.»[1]

    خطیب بغدادى از ابوزرعه (از علمای بزرگ جرح و تعدیل اهل سنت) چنین نقل می کند:

    «هرگاه مردی را دیدی که از یکی از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه وآله انتقاد می کند، پس بدان که او زندیق و بی دین است؛ زیرا بدون شک رسول خدا صلی الله علیه وآله و قرآن برحقند و قرآن و احادیث از طریق اصحاب به ما رسیده است. آنان امانت را نگه داشتند و کسانى که مى‏خواهند این شهود را مورد جرح قرار دهند، در واقع مى‏خواهند خط بطلان بر کتاب و سنت بکشند و در حقیقت خود آنها سزاوار جرح مى‏باشند و آنها کافر هستند.»[2]

    با توجه به روایت دیگر از ابو زرعه که عدد اصحاب را 114 هزار نفر دانسته، روشن می شود که منظور او از اصحاب، همه ی 114 هزار صحابه ی اهل سنت است.

    «مردی به ابو زرعه گفت: مگر نه این است که گفته می شود: کل احادیث پیامبر صلی الله علیه وآله 4 هزار عدد بود؟!

     ابو زرعه گفت: هر کس این را بگوید، خداوند دندان هایش را بلرزاند. این قول بی دین هاست. رسول خدا صلی الله علیه وآله از دنیا رفتند، در حالی که 114 هزار نفر از صحابه از آن حضرت حدیث شنیده بودند و آن ها را روایت میکردند.

    پس آن مرد به ابو زرعه گفت: این تعداد صحابه کجا بودند که از رسول خدا صلی الله علیه وآله حدیث بشنوند؟!

    ابو زرعه گفت: آن ها اهل مدینه ، مکه و بین آن دو از اعراب بودند و نیز کسانی که در حجة الوداع حاضر بودند؛ همه ی آن ها پیامبر n را دیدند، شناختند و از آن حضرت حدیث شنیدند.»[3]

    می گویم بطلان این سخن روشن است؛ زیرا:

    اولا: عدد صحابه ای که شناخته شده اند (با اسم یا کنیه) حدود هشت هزار نفر است؛ یعنی حدود 7 درصد کل صحابه!! که بعضی از آن‌ها در زمان خود رسول خدا صلی الله علیه وآله از دنیا رفته بودند.

    ابن حجر عسقلانی می‌نویسد:

    «به خط حافظ ذهبی در پشت کتاب تجرید دیدم که تمامی صحابه ای که با نام و یا کنیه شناخته شده‌اند، هشت هزار (8000) نفر هستند؛ اگر  زیاد نشود، کم نمی شود. سپس به خط وی دیدم که تمامی کسانی که در کتاب «اسد‌الغابة» معرفی شده‌اند، هفت‌ هزار و پانصد و پنجاه و چهار (7554) نفرند ... و علت پنهان ماندن اسامی دیگر صحابه این است که بیشتر آنها بیابان نشین بودند (و با جامعه آن روز ارتباطی نداشتند) و بیشتر آنها در حجة الوداع حضور داشتند (و تنها در آنجا پیامبر صلی الله علیه وآله را دیده اند).»[4]

    خود ابن حجر عسقلانی می گوید:

    «من برای جمع آوری اسامی صحابه تلاش زیادی کردم و کتاب بزرگی در این زمینه تألیف کردم و صحابه را از غیر صحابه جدا کردم. با این حال، فقط به یک دهم اسامی صحابه ای که از ابی زرعه نقل شده است (یک دهم 114 هزار نفر)، دست پیدا کردم.»[5]

    ثانیا: 88 درصد کل روایات اهل سنت، تنها از 314 نفر از صحابه؛ یعنی 13 درصد صحابه ی دارای روایت و 0.2 درصد کل صحابه، نقل شده است !

    طبق آمار نرم افزار جوامع الکلم، اهل سنت 50054 روایت بدون تکرار دارند که از 2377 صحابی (تقریبا 2 درصد کل صحابه) نقل شده است:

    1. صحابه ی راوی یک حدیث: 973 نفر با 973 روایت

    2. صحابه ی راوی دو حدیث: 402 نفر با 804 روایت

    3. صحابه ی راوی سه حدیث: 216 نفر با 648 روایت

    4. صحابه ی راوی چهار تا ده حدیث: 472 نفر با 2748 روایت

    5. صحابه ی راوی ده ها حدیث: 252 نفر با 7212 روایت

    6. صحابه ی راوی صد ها حدیث: 51 نفر با 12250 روایت

    7. صحابه ی کثیر الروایت: 11 نفر با 25419 روایت

    آنطور که از آمار بالا به دست می آید، 50 درصد روایات اهل سنت، تنها از 11 نفر نقل شده است که به شرح ذیل است:

    عبد الله بن عباس: 3835 حدیث، ابو هریره: 3765 ، انس بن مالک: 3618 ، عبد الله بن عمر: 2851 ، عائشه: 2296 ، جابر بن عبد الله: 2122 ، علی بن ابی طالب علیه السلام: 1841 ، عبد الله بن مسعود: 1548 ، ابوسعید خدری: 1389 ، عبد الله بن عمرو سهمی: 1110 ، عمر بن خطاب: 1044 .

    البته ابن حزم آندلسی در کتاب «جوامع السیرة»که اسامی صحابه ی دارای روایت را به صورت طبقه بندی شده استخراج کرده، نتایجی متفاوت با نتایج نرم افزار جوامع الکلم ارائه کرده است؛ مثلا عدد صحابه ی دارای روایت طبق تحقیق ایشان ، 999 نفر بوده است.

    و شیخ دکتر علی جمعه که شیخ الأزهر بوده، گفته است:

    «قابل توجه است که راویان از صحابه که روایاتشان به ما رسیده است، تقریبا 1800 صحابی می باشد. از هفت نفر از آنها هر کدام بیش از هزار حدیث، از یازده نفر آنها هر کدام بیش از دویست حدیث و از 21 نفر از آنها هر کدام بیش از صد حدیث نقل شده است. و اما صحابه ای که از آنها ده ها حدیث به ما رسیده است، زیاد هستند و به صد نفر می رسند و اما آن کسانی از اصحاب که از آنها ده یا کمتر از آن روایت نقل شده است، بیش از صد نفر هستند و حدود سیصد صحابی وجود دارد که از هر کدام از آنها، یک حدیث به ما رسیده است!»[6]

    ثالثا: همه ی صحابه، اهل فتوا نبودند و مردم دینشان را از همه ی آنها نمی گرفتند

    ابن خلدون مى‏نویسد:

    «همه ی صحابه اهل فتوا نبودند و دین هم از همه ی آنها گرفته نمی شود و آن، تنها اختصاص دارد به حاملین قرآن و آشنایان به ناسخ و منسوخ، متشابه و محکم قرآن و ادله ای که از پیامبر صلی الله علیه وآله دریافت کرده و یا از ایشان شنیده اند.»[7]

    ابن قیم جوزیه، از شاگردان ارشد ابن تیمیه، مى‏نویسد:

    «و کسانی از صحابه که از آنها فتوا محفوظ است، تقریبا 130 مرد و زن هستند و هفت نفر از آنان زیاد فتوا داده اند: عمر بن خطاب، علی بن ابی طالب علیه السلام، عبدالله بن مسعود، عایشه، زید بن ثابت، عبدالله بن عباس و عبدالله بن عمر .»[8] 

    ابن حزم آندلسی بعد از ذکر اسامی صحابه ی مفتی، می نویسد:

    «پس تعداد صحابه ی مفتی 142 مرد و 20 زن می باشد که روی هم رفته می شوند 162 نفر . از میان آنها، 7 نفر زیاد فتوا داده اند که به رسم دوستی، اول نام آنها را ذکر کردیم. و 13 نفر از آنها در فتوا دادن متوسط بودند و بقیه خیلی کم فتوا داده اند.»[9]   

     

    [[1]] مقدمة ابن الصلاح  ج 1   ص 295  إن الأمة مجمعة علی تعدیل جمیع الصحابة ... وکان الله سبحانه وتعالى أتاح الإجماع على ذلک لکونهم نقلة الشریعة

    [[2]] الکفایة فی علم الروایة  ج 1   ص 49 إذا رأیت الرجل ینتقص أحدا من أصحاب رسول الله صلى الله علیه وسلم فاعلم انه زندیق وذلک أن الرسول صلى الله علیه وسلم عندنا حق والقرآن حق وانما أدى إلینا هذا القرآن والسنن أصحاب رسول الله صلى الله علیه وسلم وانما یریدون ان یجرحوا شهودنا لیبطلوا الکتاب والسنة والجرح بهم أولى وهم زنادقة

    [[3]] الجامع لأخلاق الراوی وآداب السامع  ج 2   ص 293 ح 1894 حدثنی أبو القاسم الأزهری نا عبید الله بن محمد بن محمد بن حمدان العکبری نا أبو بکر عبد العزیز بن جعفر نا أبو بکر أحمد بن محمد الخلال نا محمد بن أحمد بن جامع الرازی قال سمعت أبا زرعة وقال له رجل یا أبا زرعة الیس یقال حدیث النبی صلى الله علیه وسلم اربعة آلاف حدیث قال ومن قال ذا قلقل الله انیابه هذا قول الزنادقة ومن یحصی حدیث رسول الله قبض رسول الله صلى الله علیه وسلم عن مائة الف وأربعة عشرة الفا من الصحابة ممن روى عنه وسمع منه فقال له الرجل یا أبا زرعة هؤلاء این کانوا وسمعوا منه قال اهل المدینة واهل مکة ومن بینهما والأعراب ومن شهد معه حجة الوداع کل رآه وسمع منه یعرفه

    [[4]] الإصابة فی تمییز الصحابة  ج 1   ص 3 وقرأت بخط الحافظ الذهبی من ظهر کتابه التجرید: لعل الجمیع ثمانیة آلاف إن لم یزیدوا لم ینقصوا ؛ ثم رأیت بخطه أن جمیع من فی  أسد الغابة سبعة آلاف وخمسمائة وأربعة وخمسون نفساً... وسبب خفاء أسمائهم أن أکثرهم أعراب  وأکثرهم حضروا حجة الوداع.

    [[5]] الإصابة فی تمییز الصحابة  ج 1   ص 2 وقد وقع لی بالتتبع کثیر من الأسماء ... فجمعت کتابا کبیرا فی ذلک میزت فیه الصحابة من غیرهم ؛ ومع ذلک فلم یحصل لنا من ذلک جمیعا الوقوف على العشر من أسامی الصحابة بالنسبة إلى ما جاء عن أبی زرعة الرازی

    [[6]] مقاله ی رواة الحدیث من الصحابة در سایت رسمی ایشان(http://www.draligomaa.com) ویذکر أن الرواة من الصحابة الذین بلغتنا مرویاتهم ألف وثمانمائة صحابی علی وجه التقریب‏,‏ سبعة منهم لکل واحد أکثر من ألف حدیث‏,‏ وأحد عشر صحابیا لکل منهم أکثر من مائتی حدیث‏,‏ وواحد وعشرون صحابیا لکل واحد منهم أکثر من مائة حدیث‏,‏ وأما أصحاب العشرات فکثیرون یقربون من المائة‏,‏ وأما من له عشرة أحادیث أو أقل من ذلک فهم فوق المائة‏,‏ وهناک نحو ثلاثمائة صحابی روی کل واحد منهم عن الرسول صلی الله علیه وسلم حدیثا واحدا

    [[7]] مقدمة ابن خلدون  ج 1   ص 446 إن الصحابة کلهم لم یکونوا أهل فتیا ولا کان الدین یؤخذ عن جمیعهم وإنما کان ذلک مختصا بالحاملین للقرآن العارفین بناسخه ومنسوخه ومتشابهة ومحکمة وسائر دلالته بما تلقوه من النبی صلى الله علیه وسلم أو ممن سمعه منهم

    [[8]] إعلام الموقعین  ج 1   ص 12 والذین حفظت عنهم الفتوى من أصحاب رسول الله صلى الله علیه وسلم مائة ونیف وثلاثون نفسا ما بین رجل وامرأة وکان المکثرون منهم سبعة عمر بن الخطاب وعلی بن أبی طالب وعبد الله بن مسعود وعائشة أم المؤمنین وزید بن ثابت وعبد الله بن عباس وعبد الله بن عمر

    [[9]] جوامع السیرة ، ص 323 سایت شامله / فهم مائة واثنان وأربعون رجلاً وعشرون امرأة، فالجمیع مائة واثنان وستون، منهم المکثرون سبعة، ذکرناهم أولاً على الولاء، ومنهم ثلاثة عشر متوسطون، والباقون مقلون جداً

    • حسین قربانی

    نظرات  (۰)

    هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

    ارسال نظر

    ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
    شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
    <b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
    تجدید کد امنیتی