ابن حجر هیثمی می نویسد:

«غزالی و دیگران می گویند: بر واعظ و غیر واعظ حرام است که روضه حسین _{^{علیه السلام}} و سرگذشت او و جریاناتى را که میان اصحاب رخ داده است؛ مانند دشمنى آنان با یکدیگر و پرخاش نمودن نسبت به هم را براى مردم بخواند؛ زیرا چنین کارى باعث مى‏شود شنوندگان و مردم کینه اصحاب را که پرچمداران دینند به دل بگیرند و زبان به انتقاد و بد گویى آنها بگشایند. ائمه دین از آنها روایات را آموخته و ما نیز از ائمه دین درایت روایات را آموخته ایم؛ پس هر کس از اصحاب بدگویی نماید، (در حقیقت) بر خودش و دینش طعن زده است.»^[1]

از این بیان روشن می شود که قاتلان امام حسین _{^{علیه السلام}}، صحابه بوده اند که در اینجا به اسامی تعدادی از آن ها اشاره می کنیم.

1. کثیر بن شهاب بن الحصین

ابن حجر عسقلانی او را در زمره ی صحابه ذکر کرده و چنین نوشته است:

«کثیر بن شهاب بن الحصین ... ابن عساکر گفته است: گفته می شود که او با پیامبر _{^{صلی الله علیه وآله}} مصاحبت داشته است ... (منِ ابن حجر) می گویم: و آنچه که صحابی بودن او را تقویت می کند، این است که آن ها فقط صحابه را امیر خود می کردند.»^[2]

احمد بن یحیی بلاذری درباره ی جنایت او می نویسد:

«سپس ابن زیاد از شهر خارج شد و اردو زد و نزد حصین بن تمیم فرستاد و حصین با چهار هزار نفر در قادسیه بود؛ پس با گروهی که با او بود به نخیله رسید. سپس ابن زیاد، کثیر بن شهاب حارثی، محمد بن اشعث بن قیس، قعقاع بن سوید بن عبد الرحمن منقری و اسماء بن خارجه فزاری را فراخواند و گفت: «بین مردم بچرخید و آن ها را به اطاعت و پایداری دستور دهید و آن ها را از سرانجام کار ها و فتنه و سرپیچی بترسانید و به آمدن سمت اردوگاه تشویق کنید.»

پس خارج شدند و  در کوفه چرخیدند. سپس به ابن زیاد ملحق شدند، غیر از کثیر بن شهاب که او بسیار در کوفه می چرخید و مردم را دستور به باهم بودن می داد و آن ها را از فتنه و تفرقه می ترساند و از حسین _{^{علیه السلام}} دور می ساخت.»^[3]

بلاذری در کتاب دیگرش می نویسد:

«از عوانه منقول است که گفت: کثیر بن شهاب بن حصین بن ذی الغصه حارثی، عثمانی بود و نسبت به علی بن ابی طالب _{^{علیهما السلام}} بد گویی میکرد و مردم را از اطراف حسین _{^{علیه السلام}} پراکنده می کرد و اندکی قبل از خروج مختار بن ابی عبید یا در ابتدای روز های خروج مختار مُرد و در مورد او مختار بن ابی عبید در سجعی می گوید: «هان قسم به پروردگار ابر که مجازاتش شدید و محاسبه اش سریع و نازل کننده ی کتاب است، قبر کثیر بن شهاب تهمت زن دروغ گو را نبش می کنم».»^[4]

2. أسماء بن خارجة الفزاری

ابن حجر عسقلانی او را در زمره ی صحابه ذکر کرده و چنین نوشته است:

«اسماء بن خارجه بن حصن ... و ابن عبد البر در کتاب الکنی در ترجمه ی ابی العریان گفته است: بعید نیست که او از صحابه باشد، به خاطر روایت بزرگان تابعی از او . علما ، پدر و عمویش حر را در میان صحابه ذکر کرده اند؛ پس او طبق شروط ابن عبد البر، از صحابه است.»^[5]

یکی از مطالب در جنایت او در بحث جنایت کثیر بن شهاب که بلاذری در انساب الاشراف آورده بود، گذشت. 

بلاذری همچنین نوشته است:

«اسماء بن خارجه پنهان بود؛ پس مختار روزی هنگامی که یارانش نزدش بودند گفت: هان قسم به پروردگار زمین و آسمان و نور و تاریکی، از آسمان آتشی تیره یا قرمز یا سیاه نازل می شود و خانه ی اسماء را آتش میزند.

خبر به اسماء رسید و گفت: ابو اسحاق در مورد ما قافیه پردازی کرده است؛ اینجا دیگر جای ماندن نیست و فرار کرد تا به بادیه رسید و در آنجا مدتی نزد بنی عبس اقامت می کرد و مدتی نزد غیر آن ها، تا این که مختار کشته شد و مختار سه تا از خانه های او را خراب کرد.»^[6]

بدیهی است که مختار بن ابی عبید از قاتلان امام حسین _{^{علیه السلام}} انتقام می گرفت و به همین دلیل، اسماء بن خارجه پنهان شده بود.

ابو الفرج اصفهانی نیز مطلبی درباره ی شرکت اسماء بن خارجه در جنایت ابن زیاد در واقعه ی کربلا آورده و نوشته است:

«روزی ابن زیاد گفت: چه چیزی باعث می شود که هانی به نزد ما نیاید ؟ پس اشعث و اسماء بن خارجه با هانی ملاقات کردند و به او گفتند: چه چیزی مانع آمدنت به نزد امیر می شود، در حالی که او شما را یاد میکند ... (پس وقتی هانی به نزد ابن زیاد رفت) ابن زیاد به او خشم گرفت، با شلاق به صورتش زد و زندانی اش کرد.»^[7]  

3. حجار بن ابجر العجلی

ابن حجر عسقلانی او را در زمره ی صحابه ذکر کرده و چنین نوشته است:

«حجار بن ابجر بن جابر عجلی، پیامبر _{^{صلی الله علیه وآله}} را درک نمود.»^[8]

حجار بن ابجر از جمله کسانی بود که به امام حسین _{^{علیه السلام}} نامه نوشتند و آن حضرت را به کوفه دعوت کردند و سبب به وجود آمدن واقعه ی کربلا شدند.

بلاذری می نویسد:

«مورخان گفته اند: اشراف اهل کوفه به او (امام حسین _{^{علیه السلام}}) نامه نوشتند که اسامی آن ها از این قرار است: شبث بن ربعی، محمد بن عمیر، عطارد بن حاجب، حجار بن ابجر، یزید بن حارث، عزرة بن قیس احمسی، عمرو بن حجاج زبیدی که گفتند: «خرماها سبز شده ، میوه ‏ها رسیده و هنگام چیدن آنها شده و زمین پر از گیاه شده است؛ پس اگر خواستی به نزد ما بیا که سپاهى آماده در انتظار توست. والسلام.»^[9]

4. عبد الرحمن بن أبى سبرة

ابن عبد البر او را در زمره ی صحابه ذکر کرده و چنین نوشته است:

«عبد الرحمن بن ابی سبره ... اسمش عزیر بود که رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} اسمش را عبد الرحمن گذاشت.»^[10]

ابن اثیر جزری درباره ی جنایت او می نویسد:

«عمر بن سعد بر یک چهارم لشکرش که اهل مدینه بودند عبد الله بن زهیر؛ بر یک چهارم دیگر لشکرش که ربیعه و کنده بودند قیس بن اشعث؛ بر یک چهارم دیگر لشکرش که مذحج و اسد بودند عبد الرحمن بن ابی سبره و بر یک چهارم دیگر آن که تمیم و همدان بودند حر بن یزید ریاحی را فرمانده قرار داد و همه ی این ها در مقتل حسین _{^{علیه السلام}} حضور داشتند بجز حر بن یزید که به طرف حسین _{^{علیه السلام}} عدول کرد و همراه آن حضرت کشته شد.»^[11]  

5. عبد الله بن حصن الأزدی

ابن حجر عسقلانی او را در زمره ی صحابه ذکر کرده و چنین نوشته است:

«عبد الله بن حصن بن سهل: طبرانی اسمش را در زمره ی صحابه ذکر کرده است.»^[12]

بلاذری درباره ی جنایت او می نویسد:

«عبدالله بن حصن ازدی فریاد زد: ای حسین، آیا به آب نگاه نمی کنی که مثل جگر آسمان است ؟ به خدا قسم، از آن قطره ای نمی نوشی تا این که از تشنگی بمیری.  حسین _{^{علیه السلام}} فرمود: خدایا، او را با تشنگی بمیران و هرگز او را نبخش. پس با تشنگی مرد؛ مدام آب می نوشید تا اینکه به مرض تشنگی دچار شد و سیراب نمیشد و همیشه این عادتش بود تا این که نفس آخرش را کشید.»^[13]

6. عزرة بن قیس بن غزیة الأحمسی

ابن حجر عسقلانی او را در زمره ی صحابه ذکر کرده و چنین نوشته است:

«عزرة بن قیس بن غزیه الاحمسی البجلی که در زمان عمر در حلوان ساکن شد ... و ابن سعد او را در طبقه اول (صحابه) ذکر کرده است.»^[14]

بلاذری درباره ی جنایت او می نویسد:

«عزره بن قیس به زهیر بن قین گفت: تو از نظر ما عثمانی بودی. چه شد که به آن طرف رفتی ؟ زهیر جواب داد: به خدا قسم، من به حسین _{^{علیه السلام}} نامه ننوشتم و پیکی به سوی او نفرستادم؛ ولی راه، من و او را در یکجا جمع کرد. وقتی او را دیدم، به وسیله ی او رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} را به یاد آوردم و حیله، بیعت شکنی و میل شما به دنیا را دانستم؛ پس تصمیم گرفتم که او را یاری کنم و از حزبش شوم تا آنچه را که شما از حق رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} ضایع کردید، حفظ کنم.»^[15] 

بلاذری همچنین می نویسد:

«عمر بن سعد در قسمت راست سپاه، عمرو حجاج زبیدی را قرار داد و در قسمت چپ سپاه، شمر بن ذی الجوشن ضبابی و بر سواره ها، عزرة بن قیس احمسی و بر پیاده سواران، شبث بن ربعی ریاحی و پرچم را به غلامش درید داد.»^[16]

7. محمد بن الأشعث بن قیس الکندی

ابن اثیر جزری نام او را در کتاب معرفة الصحابه ذکر کرده است.^[17]

ابن اثیر همچنین در تاریخش درباره ی جنایت او می نویسد:

«و محمد بن اشعث ایستاد و با زیاد در مورد هانی گفت و گو کرد و به او گفت: جایگاه هایی در شهر و خاندانش را می دانی و قبیله اش می دانند که من به همراه یارم او را نزد تو آوردیم ... و از جمله کسانی که با مسلم مبارزه کردند، محمد بن اشعث و شبث بن ربعی تمیمی و قعقاع بن شور می باشند.»^[18]

عبد القاهر بغدادی نیز می نویسد:

«سپس مختار خودش در مزار (قسمتی از کوفه) با مصعب بن زبیر مبارزه کرد و در آن مبارزه، محمد بن اشعث کندی را کشت.

مختار می گوید: از قتل او خرسند شدم؛ چرا که از قاتلین حسین _{^{علیه السلام}} کسی غیر از او باقی نمانده بود.»^[19]

ابن کثیر دمشقی می نویسد:

«و محمد بن اشعث بن قیس از کسانی بود که به سوی مصعب بن زبیر فرار کرد؛ پس مختار دستور به ویران کردن خانه اش داد.»^[20]

ابن عساکر نیز چنین روایت می کند:

«اهل بصره وارد کوفه شدند و مختار را محاصره کردند؛ پس مختار شبانه با افرادش خارج شد و محمد بن اشعث را دید؛ پس او را کشت. وی در آن شب افراد دیگری را نیز کشت. و سبب پیوستن محمد بن اشعث به مصعب در بصره این بود که مختار هنگامی که بر کوفه دست یافت، تمام کسانی را که با حسین _{^{علیه السلام}} جنگیده بودند را می کشت و محمد بن اشعث از کسانی بود که در قتل آن حضرت دست داشت.»^[21]

قبلا مدرکی نیز از کتاب انساب الاشراف بلاذری ، ج 1 ص 416 در مورد شرکت محمد بن اشعث در به شهادت رساندن امام حسین _{^{علیه السلام}} و یارانش ارائه دادیم.

8. عمرو بن حجاج الزبیدی

ابن حجر عسقلانی او را در زمره ی صحابه ذکر کرده و چنین نوشته است:

«عمرو بن حجاج زبیدی را وثیمه در کتاب الردة (مرتدین) ذکر کرده و گفته است: در زمان رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} مسلمان بود و مقام قابل ستایشی داشت.»^[22]

طبری در مورد جنایت او چنین نقل کرده است:

«از عبید الله بن زیاد نامه ای به سوی عمر بن سعد آمد که در آن گفته بود: بین حسین _{^{علیه السلام}}  و یارانش با آب حایل شو و نگذار قطره ای از آن را بچشند؛ همانطور که با عثمان چنین کردند. گفت: پس عمر بن سعد، عمرو بن حجاج را با 500 نفر جنگجو به شریعه فرستاد و آن ها بین حسین _{^{علیه السلام}} و یارانش با آب حایل شدند از اینکه قطره ای از آن را بنوشند و این اتفاق 3 روز قبل از قتل حسین _{^{علیه السلام}} بود و گفته شده است که عمرو بن حجاج گفت: ای حسین، این فرات را سگ ها می لیسند و الاغ ها و خوک ها از آن می نوشند. به خدا قسم، جرعه ای از آن نمی چشی تا اینکه آب داغ در آتش جهنم را بچشی.»^[23]

بلاذری نیز همین مطلب را آورده است؛

«و گفته شده است که عمرو بن حجاج گفت: ای حسین، این فرات را سگ ها می لیسند و الاغ ها و خوک ها از آن می نوشند. به خدا قسم، جرعه ای از آن نمی چشی تا اینکه آب داغ در آتش جهنم را بچشی.»^[24]

بلاذری همچنین نوشته است:

عمربن سعد در قسمت راست سپاه ، عمرو حجاج زبیدی را قرار داد و در قسمت چپ سپاه ، شمر بن ذی الجوشن ضبابی و بر سواره ها، عزرة بن قیس احمسی و بر پیاده سواران، شبث بن ربعی ریاحی و پرچم را به غلامش درید داد.»^[25]