شبهه چهارم: علی علیه السلام که شیر خدا و اسد الله الغالب بود و در قلعه خیبر را با یک دست بلند کرد، چگونه حاضر مى‌شود ببیند همسرش را در مقابل چشمانش کتک بزنند؛ اما هیچ واکنشى از خود نشان ندهد؟!

پاسخ:

اولا: مهاجمان ابتدا حضرت علی علیه السلام را دستگیر کردند و با ریسمان بستند و سپس وقتی که می خواستند آن حضرت را برای بیعت، کشان کشان ببرند، حضرت زهرا علیها السلام جلو آمد تا میان مهاجمان و حضرت علی علیه السلام حایل شود که قُنفُذ آن حضرت را زد و در اثر همان ضربه، مجروح شد و بعد از مدتی به شهادت رسید.

سلیم بن قیس هلالی در کتابش دو روایت در این باره نقل کرده است: یکی از حضرت سلمان علیه السلام و دیگری، خودش از امیرالمومنین علیه السلام.

1. روایت جناب سلمان علیه السلام:

«قنفذ نزد ابو بکر برگشت، او مى ‌ترسید که على علیه السلام  با شمشیرش به سوى او رود؛ چرا که سفتى و سختى على علیه السلام را مى‌دانست.ابو بکر به قنفذ گفت: برگرد، اگر بیرون آمد که خوب و گر نه به خانه‌ اش یورش برید، اگر پایدارى کرد، خانه ‌شان را بر سرشان به آتش کشید. قنفذ رفت و با یارانش بدون اجازه به خانه یورش برد. على علیه السلام به سوى شمشیرش شتافت، مهاجمان که بسیار بودند بر او پیشى گرفتند و بر وى غالب آمدند. برخى‌شان شمشیر برگرفتند و بر او دست یافتند و او را در بر گرفتند و بر گردنش ریسمان انداختند. در کنار در خانه، فاطمه علیها السلام میان آنان و على علیه السلام حائل شد، قنفذ با تازیانه بر او نواخت که بر اثر همان ضربه درگذشت و بر بازوى آن حضرت کبودى تازیانه قنفذ مشهود بود ... سپس على علیه السلام را به زشتى و سختى کشان کشان نزد ابو بکر بردند.»^[1]

لازم به ذکر است که در همین روایت، درگیری حضرت علی علیه السلام با عمر بن خطاب نیز گزارش شده است.

2. روایت حضرت علی علیه السلام:

«سلیم گفت: در آن سال عمر بن خطاب به خاطر شعر ابو مختار همۀ کارگزارانش را به نصف اموالشان جریمه کرد، ولى قنفذ عدوى را چیزى جریمه نکرد.

ابان گوید: سلیم گفت: على علیه السلام را ملاقات کردم و از آنچه عمر کرده بود، پرسیدم. فرمود: آیا مى ‌دانى چرا از قنفذ دست برداشت و او را چیزى جریمه نکرد؟ گفتم: نه. فرمود: زیرا او کسى است که فاطمه علیها السلام را هنگامى که میان من و مهاجمان حایل شد، با تازیانه زد که بر اثر آن درگذشت و کبودى تازیانه بر بازوى حضرتش همچنان باقى مانده بود.»^[2]

همچنین مرحوم عیاشی (متوفای 320 هـ) نیز این قضیه را از امام باقر یا امام صادق (علیهما السلام) نقل کرده است که فرمودند:

«هنگامی‌ که رسول خدا صلی الله علیه وآله قبض روح شد و آن اختلافات درگرفت ... [حکومت وقت] در مرتبه سوم مردی را که نام او قنفذ بود، فرستاد، فاطمه علیها السلام میان او و علی علیه السلام ایستاد و حائل شد، در این هنگام قنفذ ضربتی بر فاطمه علیها السلام وارد آورد.»^[3]

این دیدگاه، مؤیدی نیز دارد که با سند معتبر از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمودند:

«حضرت زهرا علیها السلام ...از دنیا رفت و سبب وفات آن حضرت نیز این بود که قنفذ غلام عمر به دستور او با غلاف شمشیر، ضربه‌ای به او زد که محسن علیه السلام را سقط کرد و به خاطر آن به شدت بیمار شد.»^[4]

ثانیا: برفرض این که واکنشی نشان نداده است، به همان دلیلی بوده که پیامبر صلی الله علیه وآله در مکه مکرمه با چشم خود می دیدند که جناب سمیه را با وضع بسیار بدی، شکنجه می دادند، اما کاری نداشتند و می فرمودند:

«ای خاندان یاسر، بر شما باد صبر؛ چرا که موعد شما بهشت است.»^[5]

یا به همان دلیلی بود که حضرت ابراهیم علیه السلام، از همسرشان دفاع نکردند. بخاری چنین روایت می کند:

«ابو هریره گوید: پیغمبر صلی الله علیه وآله فرمود: ابراهیم علیه السلام (حتّى بحسب ظاهر و براى مصلحت هم) خلاف نگفته است مگر سه بار ... (امّا سخن سومش که نفع خود و سلامت جانش در آن بود، هنگامى بود) که ابراهیم علیه السلام با همسرش (سارا) به شهرى رفتند که حاکم آن از ظالمان روزگار بود، به او خبر دادند که شخصى به شهر آمده است و زن زیبایى که از هر کسى زیباتر است همراه دارد، کسى را نزد ابراهیم علیه السلام فرستاد. او را به نزد خود احضار نمود، درباره سارا از او پرسید، گفت: این زن کیست؟ ابراهیم علیه السلام گفت: خواهر من است، سپس به نزد سارا برگشت و گفت: اى سارا! به جز من و شما بر روى زمین مسلمان و ایمان‌ دارى وجود ندارد، این ظالم در مورد شما از من پرسید، گفتم: خواهر من است، شما هم مرا تکذیب نکن (چون اگر این پادشاه مى‌فهمید سارا زن ابراهیم است به منظور گرفتن سارا قصد کشتن ابراهیم را مى‌کرد).

 آن ظالم کسى را به دنبال سارا فرستاد. وقتى که سارا پیش او رفت، آن ظالم خواست سارا را در برگیرد؛ ولى دست و پاهایش سست شد، و مثل انسان مبتلا به صرع به زمین افتاد، به سارا گفت: از خدا بخواه تا خوب شوم، دیگر ضررى را به شما نمى ‌رسانم. سارا برایش دعا کرد و خوب شد، امّا باز به سارا حمله ‌ور شد، این بار هم مانند بار اوّل یا شدیدتر به حالت صرع به زمین افتاد، گفت: از خدا بخواه خوب شوم، دیگر کارى به شما ندارم. سارا باز از خدا خواست خوب شود، فوراً خوب شد، آنگاه حاکم ظالم یکى از دربانان خود را خواست، گفت: این انسان نیست که شما براى من آورده‌اید، بلکه یک شیطان و جادوگر را آورده‌اید!

 آن ظالم، هاجر را به عنوان خادم به سارا بخشید، و به نزد ابراهیم علیه السلام برگشت. و ابراهیم علیه السلام در حال نماز خواندن بود، با دست به سارا اشاره کرد و گفت: چه شد؟ سارا گفت: خداوند حیله و شرّ آن کافر را رفع نمود، و هاجر را به عنوان خادم به ما داد.»^[6]

البته همین قضیه را شیعه به گونه ای متفاوت نقل کرده است که بر خلاف روایت اهل سنت، نشان از غیرت عالی حضرت ابراهیم علیه السلام دارد.[7]

ثالثا: حضرت علی علیه السلام مأمور به صبر بودند، همانطور که احمد بن حنبل با سند صحیح روایت کرده است که حضرت علی بن ابیطالب علیهما السلام از رسول خدا صلی الله علیه وآله نقل کردند که آن حضرت فرمودند:

«به زودی بعد از من اختلاف یا امری اتفاق خواهد افتاد؛ پس اگر توانستی که صلح کنی، همین کار را بکن.»^[8]

احمد شاکر سند این روایت را تصحیح کرده^[9] و هیثمی نیز همه ی رجال سندش را ثقه دانسته^[10] و برنامه ی جوامع الکلم سندش را در متابعات و شواهد حسن دانسته است.^[11]

در کتاب سُلیم بن قیس هلالی نیز آمده است که وقتی عمر بن خطاب وارد خانه شد، امیرالمومنین علیه السلام با او درگیر شد و سپس با یادآوری دستور صبر از جانب رسول خدا صلی الله علیه وآله، از کشتن او منصرف شد:

«على  علیه السلام از جا پرید، یقۀ عمر را گرفت و او را از جا کند و بر زمین کوبید، گردنش را گرفت و با بینى بر زمین زد. مى ‌خواست او را بکشد که به یاد گفتۀ رسول خدا صلی الله علیه وآله و وصیت آن حضرت افتاد. پس گفت: به خدایى که محمد صلی الله علیه وآله را به نبوت گرامى داشت، اى پسر صهاک! اگر عهد و پیمان خدا و رسولش نبود، هر آینه مى ‌دانستى که نباید به خانه ‌ام وارد شوى.»^[12]

رابعا: مشابه همین قضیه را اهل سنت برای عثمان نقل کرده اند و اشکالی بر آن ندیده اند. آن ها روایت کرده اند که:

«ابوسهله، غلام عثمان، از عثمان در یوم الدار (روزی که عثمان در خانه اش محاصره شده بود) نقل میکند که عثمان گفت: رسول خدا صلی الله علیه وآله به من وصیتی کرده و عهد و پیمانی بسته که من بر آن وصیت صبر میکنم.»^[13]

این روایت را ترمذی نقل و تصحیح کرده^[14] و ألبانی نیز آن را در صحیح سنن ترمذی آورده است.^[15]

حاکم نیشابوری نیز همین روایت را با تفصیل بیشتر نقل و سندش را تصحیح کرده و ذهبی نیز نظر او را تأیید نموده است:

«ابو سهلة، غلام عثمان، از عایشه نقل می کند که گفت :‌ رسول خدا صلی الله علیه وآله به من فرمود: یکی از اصحابم را بگویید نزد من بیاید (یا اینکه فرمود:) ای کاش یکی از اصحابم نزد من می بود. عایشه می گوید:گفتم: آیا منظور شما ابوبکر است؟‌ حضرت فرمود: خیر، گفتم: آیا منظور شما عمر است؟‌ حضرت فرمود:‌ خیر، گفتم: آیا منظور شما  پسر عمویت علی است؟ حضرت فرمود:‌ خیر، گفتم:‌ آیا فرد مورد نظر شما عثمان است؟‌ حضرت فرمود:‌ بله، عایشه می گوید: در این هنگام عثمان آمد، رسول خدا صلی الله علیه وآله به من گفتند: برخیز ( و از اینجا برو)، در این هنگام حضرت آهسته مطلبی را به عثمان گفتند (رازی  را به او فرمود) و رنگ عثمان تغییر کرد. روزی که عثمان را محاصره کرده بودند و می خواستند او را به قتل برسانند، به او گفتیم: آیا با آنها نمی جنگی ؟  عثمان گفت: نه ، با آنها نمی جنگم؛ همانا رسول خدا صلی الله علیه وآله مرا به امری وعده داده است و من نیز بر آن وعده صبر میکنم.»^[16]

حال ببینیم که عثمان بر چه وقایعی صبر نمود و واکنشی از خود نشان نداد:

1. آتش زدن درب خانه

ابن اثیر جزری می نویسد:

«وقتی عثمان درب خانه را به روی مصری ها که برای قتلش آمده بودند بست، نیار بن عیاض که از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه وآله بود، با صدای بلند خطاب به عثمان گفت: مردم را رها کن و از حکومت  کناره گیری کن، در این هنگام کثیر بن الصلت الکندی که از اطرافیان عثمان بود، نیار بن عیاض را هدف تیر قرار داد و او را به قتل رسانید. وقتی مصری ها این صحنه را مشاهده کردند، خطاب به عثمان گفتند: قاتل نیار بن عیاض را به ما تحویل بده تا او را در مقابل وی به قتل برسانیم. عثمان گفت: شما قصد کشتن مرا دارید و من مردی را که یاری ام نموده، به شما تحویل نمی دهم. وقتی مصری ها پافشاری عثمان را دیدند، به طرف درب خانه حمله کردند و هیچ یک از افرادی که جلوی در بودند مانع حمله آنها نشدند، درب خانه قفل بود و آنها نتوانستند وارد شوند؛ لذا آتش آوردند و درب خانه و سایبان بالای آن را به آتش کشیدند ... .»^[17]

2. جسارت به همسر عثمان

مورخین؛ از جمله طبری^[18] و ابن کثیر دمشقی^[19] نوشته اند: سودان بن حمران آمد تا ضربه ای به عثمان بزند، در این هنگام نائله همسر عثمان خود را بر روی عثمان انداخت و ( تیغ ) شمشیر سودان را در دست گرفت و کشید؛ خون از انگشتانش بیرون زد و انگشتان دستش قطع شد. نائله [از شدت درد] روی برگرداند. سودان ران زن عثمان را نیشگون گرفته و گفت: عجب باسن بزرگی دارد و بعد ضربه ای به عثمان زد و او را به قتل رسانید.

3. جسارت به أم حبیبة (همسر پیامبر صلی الله علیه وآله)

ابن کثیر نقل می کند که در آن روز به أم المؤمنین أم حبیبه، همسر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله، نیز جسارت کردند:

«ام المؤمنین أم حبیبه، همسر رسول خدا صلی الله علیه وآله، سوار بر قاطری به همراه خادم هایش به قصد دیدار با عثمان آمد، مردمی که خانه عثمان را محاصره کرده بودند به او گفتند: چرا به اینجا آمده ای؟ او گفت: وصیتهایی نزد عثمان از بنی امیه در مورد  یتیمان و بیوه زنان وجود دارد که من میخواهم که این مطلب را به او گوشزد کنم، اما مردم او را دروغگو پنداشتند و به همین سبب بر او بسیار سخت گرفتند و افسار قاطر او را بریده و قاطرش را رم دادند. نزدیک بود ام حبیبه از بالای مرکب بیفتد یا اینکه از بالای مرکب به زمین افتاد (تردید از ابن کثیر است) و اگر مردم دور او را نمی گرفتند و قاطر او را مهار نمی کردند، نزدیک بود کشته شود و نزدیک بود حادثه بزرگی رخ دهد.»^[20]

حتی به نقل ابن کثیر، عایشه از ترس اینکه همان بلایی که بر سر ام حبیبه آمده، بر سرش نیاید، به حج رفت:

«وقت حج رسید؛ پس عایشه در آن سال به حج رفت. به او گفته شد: ‌اگر بمانی و حج نروی بهتر است، چه بسا آن قوم تو را بترسانند ( و این سفر برای تو خطر آفرین شود ). عایشه در جواب گفت: من  می ترسم اگر علیه آنها  نظری دهم بر من سخت گیرند و مانند ام حبیبه مرا نیز مورد اذیت و آزار قرار دهند؛ بنابراین تصمیم بر خروج از مدینه و مسافرت  به حج گرفته ام.»^[21]