جهل عثمان به مستحب بودن احرام قبل از میقات
عبدالله بن عامر که استاندار عثمان بوده، به شکرانه ی پیروزی و فتحی که کسب کرده بود، از خراسان احرام بست و وقتی که بر عثمان وارد شد، با ملامت عثمان مواجه شد؛ چرا که عثمان آن را ناپسند می دانست!
ابن حجر عسقلانی روایات این ماجرا را نقل کرده و در آخر تصریح می کند که این اسانید، یکدیگر را تقویت میکنند.[[1]]
ابن حزم آندلسی بعد از نقل این ماجرا می گوید:
«عثمان کاری را که به عقیده او نیکو یا روا بود، عیب نمی شمرد و کاری را عیب می شمرد که نزد او ناروا باشد، به خصوص که خود توضیح داد که آن کار، سبک شمردن عبادت است و سبک شمردن عبادت روا نیست؛ زیرا خداوند دستور داده است که شعائر حج را بزرگ بدارند.»[[2]]
در حالی که در روایات متعددی، این کار از جانب شارع، مستحب شمرده شده و مستوجب آمرزش گناهان دانسته شده است که در ادامه به چند مورد اشاره می کنیم.
از جناب ام سلمه از رسول خدا صلی الله علیه وآله روایت شده است که فرمودند:
«هر کس- برای حج یا عمره- از مسجد الاقصی احرام بندد، خـدا گناهان گذشته اش را می آمرزد. اخنسـی گفت: ام حکیم با شـنیدن این حدیث به بیت المقدس رفت تا از آنجا به آهنگ عمره احرام بندد.»[[3]]
این روایت را احمد بن حنبل در مسندش نقل کرده و حمزه احمد الزین سندش را حسن دانسته است.[[4]] همچنین ابن حبان در صحیحش آورده[[5]] و ابن ماجه نیز در سنن خود نقل کرده است.[[6]]
از عبدالله بن سلمه روایت شده است که از حضرت علی علیه السلام از آیه ی ((و همه اعمال حج و عمره را برای خدا به پایان رسانید)) (بقره: 196) سوال شد. پس آن حضرت فرمودند:
«به انجام رسانیدن آن به این است که از خانه کسانت احرام بندی.»[[7]]
این روایت را حاکم نقل و تصحیح کرده و ذهبی نیز با نظر او موافقت نموده است[[8]] و همچنین ضیاء مقدسی در صحیحش آورده و محققش دکتر دهیش سندش را صحیح دانسته است.[[9]]
ابن ابی حاتم بعد از نقل این روایت در تفسیرش، می نویسد: «از ابن عباس، طاووس و سعید بن جبیر نیز چنین روایت شده است.»[[10]]
قرطبی در تفسیرش می نویسد:
«اما آنچه که از علی علیه السلام روایت شده است و عمران بن حصین قبل از میقاتی که رسول خدا صلی الله علیه وآله تعیین کرده بود، احرام بست؛ پس عبدالله بن مسعود و گروهی از سلف نیز همان را گفته اند و ثابت شده است که عمر از ایلیاء و اسود، علقمه، عبدالرحمن و ابو اسحاق از خانه هایشان احرام بسته اند و شافعی نیز به آن اجازه داده است.»[[11]]
زین الدین عراقی متوفای 806 هـ می نویسد:
«روشن کردیم که معین کردن این میقاتها برای آن است که انسـان اگر خیال حج و عمره دارد، احرام نبسته از آن ها نگذرد؛ ولی احرام بستن پیش از رسیدن به آن ها از نظر جمهور فقها بلامانع است و گروهی نیز این فتوا را به اجماع فقها نسبت داده اند و حتی گروهی از علما بر آن رفته اند که اگر انسان از نزد کسانش احرام ببندد بهتر است تا این کار را تا رسـیدن به میقات به تاخیر بیندازد و این، یکی از دو قول شافعی است و از اصـحاب او نیز قاضی ابوالطی، رویان، غزالی و رافعی همین را ترجیح می دهند، چنان که مذهب ابوحنیفه نیز همین است و روایت شده که عمر و علی علیه السلام در تفسیر آیه ((حـج و عمره را برای خـدا به انجام رسانید)) گفته اند: به انجام رسانیدن آن به این است که از نزد کسانت برای آن دو عبادت، احرام بندی." و ابن منـذر گوید: "ثابت شـده است که پسر عمر از ایلیا- یعنی بیت المقدس- احرام بست و اسود، علقمه، عبدالرحمن و ابواسحاق از خانه هاشان احرام می بستند ... .»[[12]]
و شوکانی در نیل الاوطار این را که مقدم داشتن احرام بر میقات جایز است، یاد کرده و آنچه را در پیرامون آیه ی ((حج و عمره را برای خدا به انجام رسانید)) گذشت، دلیل خود گرفته و سپس گوید:
«این که صاحب المنار می گوید: "اگر این کار برتر بود، همه صحابه آن را ترک نمی کردند" سخنی بر خلاف قانون استدلال است و در تلخیص، حکایت کرده- که به نقل احمد- ابن عیینه حدیث را به این گونه تفسـیر میکرده که فقط قصد سـفر از نزد کسان، بایستی برای حج و عمره باشد، ولی این معنی نه با کلمه اهلال (احرام بسـتن) که در حدیث این باب آمده سازش دارد و نه با کلمه احرام در حدیث ابوهریره.»[[13]]
[[1]] فتح الباری ج 3 ص 420 وکره عثمان رضی الله عنه أن یحرم من خراسان أو کرمان وصله سعید بن منصور حدثنا هشیم حدثنا یونس بن عبید أخبرنا الحسن هو البصری أن عبد الله بن عامر أحرم من خراسان فلما قدم على عثمان لامه فیما صنع وکرهه وقال عبد الرزاق أخبرنا معمر عن أیوب عن بن سیرین قال أحرم عبد الله بن عامر من خراسان فقدم على عثمان فلامه وقال غزوت وهان علیک نسکک وروى أحمد بن سیار فی تاریخ مرو من طریق داود بن أبی هند قال لما فتح عبد الله بن عامر خراسان قال لأجعلن شکری لله أن أخرج من موضعی هذا محرما فأحرم من نیسابور فلما قدم على عثمان لامه على ما صنع وهذه أسانید یقوی بعضها بعضا
[[2]] المحلى ج 7 ص 77 قال أبو محمد وعثمان لا یعیب عملا صالحا عنده ولا مباحا وإنما یعیب ما لا یجوز عنده لا سیما وقد بین أنه هوان بالنسک والهوان بالنسک لا یحل وقد أمر تعالى بتعظیم شعائر الحج
[[3]] حدثنا عبد الله حدثنی أبى ثنا یعقوب قال حدثنی أبى عن بن إسحاق قال حدثنی سلیمان بن سحیم مولى آل جبیر عن یحیى بن أبى سفیان الاخنسی عن أمه أم حکیم ابنة أمیة بن الأخنس عن أم سلمة زوج النبی صلى الله علیه وسلم قالت سمعت رسول الله صلى الله علیه وسلم یقول من أهل من المسجد الأقصى بعمرة أو بحجة غفر الله له ما تقدم من ذنبه قال فرکبت أم حکیم عند ذلک الحدیث إلى بیت المقدس حتى أهلت منه بعمرة
[[4]] مسند أحمد بن حنبل ج 18 ص 260-261 ح 26437 قال حمزه احمد الزین: إسناده حسن
[[5]] صحیح ابن حبان ج 9 ص 14 ح 3701 عن أم سلمة قالت سمعت رسول الله صلى الله علیه وسلم یقول من أهل من المسجد الأقصى بعمرة غفر له ما تقدم من ذنبه قال فرکبت أم حکیم إلى بیت المقدس حتى أهلت منه بعمرة
[[6]] سنن ابن ماجه ج 2 ص 999 ح 3001 حدثنا أبو بکر بن أبی شیبة ثنا عبد الأعلى بن عبد الأعلى عن محمد بن إسحاق حدثنی سلیمان بن سحیم عن أم حکیم بنت أمیة عن أم سلمة أن رسول الله صلى الله علیه وسلم قال من أهل بعمرة من بیت المقدس غفر له
[[7]] أخبرنی عبد الرحمن بن الحسن القاضی حدثنا إبراهیم بن الحسین حدثنا آدم بن أبی إیاس حدثنا شعبة عن عمرو بن مرة عن عبد الله بن سلمة سئل عن علی عن قول الله عز وجل ( وأتموا الحج والعمرة لله ) قال أن تحرم من دویرة أهلک
[[8]] المستدرک على الصحیحین ج 2 ص 303 ح 3090 قال الحاکم: هذا حدیث صحیح على شرط الشیخین ولم یخرجاه . قال الذهبی: على شرط البخاری ومسلم
[[9]] الأحادیث المختارة ج 2 ص 220 ح 604 قال الدهیش: إسناده صحیح
[[10]] تفسیر ابن أبی حاتم ج 1 ص 333 ح 1755 عن عبد الله بن سلمة قال : سئل على واتموا الحج والعمرة لله قال : تحرم من دویرة اهلک . وروى عن ابن عباس وطاووس وسعید بن جبیر نحو ذلک .
[[11]] تفسیر القرطبی ج 2 ص 366 أما ما روی عن علی وفعله عمران بن حصین فی الإحرام قبل المواقیت التی وقتها رسول الله صلى الله علیه وسلم فقد قال به عبد الله بن مسعود وجماعة من السلف وثبت أن عمر أهل من إیلیاء وکان الأسود وعلقمة وعبد الرحمن وأبو إسحاق یحرمون من بیوتهم ورخص فیه الشافعی
[[12]] طرح التثریب فی شرح التقریب ج 5 ص 6 قد بینا أن معنى التوقیت بهذه المواقیت منع مجاوزتها بلا إحرام إذا کان مریدا للنسک أما الإحرام قبل الوصول إلیها فلا مانع منه عند الجمهور ونقل غیر واحد الإجماع علیه بل ذهب طائفة من العلماء إلى ترجیح الإحرام من دویرة أهله على التأخیر إلى المیقات وهو أحد قولی الشافعی ورجحه من أصحابه القاضی أبو الطیب والرویانی والغزالی والرافعی وهو مذهب أبی حنیفة وروى عن عمر وعلی أنهما قالا فی قوله تعالى وأتموا الحج والعمرة لله إتمامهما أن تحرم بهما من دویرة أهلک وقال ابن المنذر ثبت أن ابن عمر أهل من إیلیاء یعنی بیت المقدس وکان الأسود وعلقمة وعبد الرحمن وأبو إسحاق یحرمون من بیوتهم انتهى ... وقال ابن المنذر أجمع أهل العلم على أن من أحرم قبل أن یأتی المیقات فهو محرم وکذا نقل الإجماع فی ذلک الخطابی وغیره
[[13]] نیل الأوطار ج 5 ص 27 وأما قول صاحب المنار إنه لو کان أفضل لما ترکه جمیع الصحابة فکلام علی غیر قانون الاستدلال وقد حکی فی التلخیص أنه فسره بن عیینة فیما حکاه عنه أحمد بأن ینشئ لهما سفرا من أهله ولکن لا یناسب لفظ الإهلال الواقع فی حدیث الباب ولفظ الإحرام الواقع فی حدیث أبی هریرة وفی تفسیر علی وعمر وقد قدمنا فی بحث حکم العمرة تفسیرا آخر للآیة
