عدم شرکت شیخین در تدفین پیامبر (ص)
خداوند متعال در قرآن کریم، یکی از ویژگی های مومنان را مقدم داشتن پیامبر صلی الله علیه وآله دانسته اند، آنجا که می فرمایند:
((یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَینَ یدَی اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ)) [[1]]
«ای کسانی که ایمان آوردهاید! چیزی را بر خدا و رسولش مقدّم نشمرید (و پیشی مگیرید)، و تقوای الهی پیشه کنید که خداوند شنوا و داناست.»
اما در روزی که حضرت رسول صلی الله علیه وآله وفات یافتند، شیخین عازم سقیفه شدند و پیکر مطهر نبی مکرم صلی الله علیه وآله را بر زمین گذاشتند و در تغسیل، تکفین و تدفین آن حضرت حضور نداشتند.
ابن ابی شیبه با سند صحیح از عروه بن زبیر (نوه ی ابوبکر) روایت کرده است که گفت:
« ابوبکر و عمر در دفن پیامبر صلی الله علیه وآله حضور نداشتند، بلکه در میان انصار بودند؛ پس پیامبر صلی الله علیه وآله قبل از اینکه آن دو برگردند، دفن شد.» [[2]]
تمام رجال سند این روایت، ثقه هستند و تنها ایرادی که ممکن است به آن بگیرند، مرسل بودنش است؛ اما باید دانست که عروه بن زبیر از بزرگان تابعین بوده و مراسیلش در نزد اهل سنت معتبر است.[[3]]
این موضوع، مؤیدی نیز از عائشه دارد که اقرار کرده: «ما نفهمیدیم (با صیغه ی جمع) پیامبر صلی الله علیه وآله را کِی دفن کردند!
این مطلب با دو سند از او نقل شده است:
سند اول: روایت احمد بن حنبل با سند صحیح (طبق نظر حمزه احمد الزین)[[4]]
عمره بنت عبدالرحمن از عایشه نقل کرده است که گفت: «آگاه نشدیم بر دفن رسول خدا صلی الله علیه وآله، تا اینکه در آخر شب چهار شنبه صدای بیل و کلنگ را شنیدیم.»[[5]]
سند دوم: روایت عبدالرزاق صنعانی[[6]] با سند صحیح[[7]]
همچنین در کتاب «فروغ جاویدان» تألیف: علامه شبلی نعمانی و علامه سید سلیمان ندوی و با ترجمه: ابوالحسین عبدالمجید مرادزهی خاشی که به آن، عنوان صحیح ترین و جامع ترین کتاب سیره نبوی و تاریخ صدر اسلام داده شده است، در جلد دوم، صفحه 183 و 185 چنین آمده است:
«مراسم غسل و دفن را عزیزان و خویشاوندان نزدیک آن حضرت انجام دادند. فضل ابن عباس و اسامه بن زید پردهای را حایل نموده و حضرت علی غسل داد. حضرت عباس نیز حضور داشت[8].. جنازه داخل حجره بود و مردم به نوبت کمکم می آمدند و نماز می خواندند. اول مردان، سپس زنان و در آخر کودکان بر آنحضرت نماز جنازه خواندند و هیچکس در نماز جنازه، امام نبود.
پس از اقامۀ نماز، پیکر مطهر رسول خدا صلی الله علیه وآله را حضرت علی، فضل بن عباس، اسامه بن زید و عبدالرحمن بن عوف در قبر قرار دادند.»[[9]]
بنابراین ابوبکر و عمر که بر خدا و رسولش پیشی گرفتند و حرمت آن ها را نگه نداشتند، طبق آیه ی مذکور، از مومنان نبودند.
[[1]] حجرات: 1
[[2]] مصنف ابن أبی شیبة ج 7 ص 432 ح 37046 حدثنا بن نمیر عن هشام بن عروة عن أبیه أن أبا بکر وعمر لم یشهدا دفن النبی صلى الله علیه وسلم کانا فی الأنصار فدفن قبل أن یرجعا
[[3]] حاکم نیشابوری، سند حدیث مرسل عروة بن زبیر در مورد ماجرای حامله بودن اسماء دختر ابوبکر به عبد الله بن زبیر در زمان هجرت به سوی رسول خدا صلی الله علیه وآله را صحیح دانسته است.
«حدثنی هشام بن عروة عن أبیه قال خرجت أسماء بنت أبی بکر رضی الله عنهما حین هاجرت إلى رسول الله صلى الله علیه وسلم وهی حامل بعبد الله بن الزبیر ... هذا حدیث صحیح على شرط الشیخین ولم یخرجاه .» المستدرک على الصحیحین ج 3 ص 632 ح 6330
عبد الله بن یوسف الجدیع در تقسیم بندی اعتبار روایات مرسل تابعین، می نویسد:
«الطبقة الثانیة: أوساط التابعین، وهم الذین أدرکوا علی بن أبی طالب ... وعائشة أم المؤمنین ... فمراسیل هذه الطبقة صالحة تکتب ویعتبر بها.»
«طبقه دوم: تابعین طبقه متوسط و آن ها کسانی هستند که علی بن ابی طالب علیهما السلام ... عائشه و .. را درک نموده اند و از بعضی از آنها حدیث شنیده اند. پس مرسل های این طبقه صلاحیت دارند، نوشته می شوند و معتبر هستند.» تحریر علوم الحدیث، ج 2 ص 929-930 سایت شامله
و عروة بن زبیر از این طبقه تابعین است و بسیاری از روایاتش از خاله اش عایشه است.
و در سایت فیصل نور (متعلق به وهابیان) در ردیه ای بر سخنان آیت الله سید علی میلانی، چنین نوشته اند:
« عامة مراسیل عروة بن الزبیر رحمه الله کانت عن طریق خالته أم المؤمنین عائشة رضوان الله علیها.» ترجمه: «عموم مرسل های عروة بن زبیر از طریق خاله اش عائشه است.»
الرد على الجانی علی المیلانی فی طعنه فی أسانید روایات خطبة أمیر المؤمنین علی رضی الله عنه لإبنة أبی جهل، الکاتب: ماجد الصقعبی
بنابراین سند این روایت، معتبر است.
[[4] ] مسند احمد بن حنبل ، ج 18 ص 199-200 ح 26227 قال حمزه احمد الزین: إسناده صحیح
[[5] ] حدثنا عبد الله حدثنی أبى ثنا یعقوب ثنا أبى عن بن إسحاق قال حدثنی عبد الله بن أبى بکر بن محمد بن عمرو بن حزم عن امرأته فاطمة بنت محمد بن عمارة عن عمرة بنت عبد الرحمن بن سعد بن زرارة عن عائشة أم المؤمنین قالت ما علمنا بدفن رسول الله صلى الله علیه وسلم حتى سمعنا صوت المساحی من جوف اللیل لیلة الأربعاء
[[6] ] مصنف عبد الرزاق ج 3 ص 520 ح 6551 عبد الرزاق عن بن جریج وغیره عن عبد الله بن أبی بکر عن أبیه عن عمرة عن عائشة قالت ما شعرنا بدفن النبی صلى الله علیه وسلم حتى سمعنا صوت المساحی من آخر اللیل
[[7] ] بررسی سند روایت طبق برنامه جوامع الکلم:
عبد الرزاق بن همام بن نافع : ثقة / ابن جریج المکی : ثقة / عبد الله بن ابی بکر بن محمد : ثقة / أبو بکر بن عمرو الأنصاری: ثقة / عمرة بنت عبد الرحمن بن سعد بن زرارة : ثقة / عائشة: صحابی
[[8] ] پاورقی: طبقات ابن سعد / 63، 62 – در ابوداود کتاب الجنائز نیز اسامی این افراد ذکر شده است و در ابن ماجه کتاب الجنائز نیز مذکور است. 2- صحیح مسلم / 20 کتاب الجنائز 3- صحیح بخاری و مسلم و ابوداود کتاب الجنائز.
[[9] ] پاورقی: در ابوداود کتاب الجنائز، ابن ماجه و ابن سعد به جای اسامه بن زید و عبدالرحمن بن عوف نام قثم ابن عباس و شقران غلام خاص آن حضرت مرقوم است و صاحبنظران تشخیص میدهند که کدامیک از این دو روایت ترجیح دارد.
- ۹۹/۰۶/۱۸