ابوبکر بعد از حدود دو سال خلافت، به وسیله ی سم مسموم شد و در ایام بیماری اش عمر بن خطاب را به عنوان جانشین خودش معین کرد که با اعتراض صحابه؛ از جمله حضرت علی _{^{علیه السلام}} و طلحه مواجه شد، اما ابوبکر به سخن هیچ کس توجه نکرد و یک شخص خشن و بی رحم را بر گردن مردم سوار کرد.

این در حالی است که عامه معتقدند خلیفه بایستی از طریق شورا برگزیده شود و معتقدند که رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} جانشینی برای خودشان معین نکردند؛ چون می خواستند از طریق شورای مردمی انتخاب شود؛ بنابراین در این عملکرد، با سنت نبوی نیز مخالفت شد.

روایت اول:

بخاری در صحیحش روایت کرده است که:

«به عمر گفته شد: آیا نمی‌خواهی خلیفه معین کنی؟ گفت:اگر خلیفه معین کنم، ابو بکر که بهتر از من بود نیز خلیفه معین کرد و اگر آن را ترک کنم (خلیفه معین نکنم)، رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} که بهتر از من بود نیز آن را ترک کرد (؟!).»^[[1]]

اما اینکه عمر ادعا کرده است که رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} جانشینی معین نکردند، دلیلش این است که طبق روایات شیعه، ابوبکر بعد از وفات پیامبر _{^{صلی الله علیه وآله}} حدیثی جعل کرد با این مضمون که خلافت و نبوت در اهل بیت جمع نمی شود و گروهی از صحابه؛ یعنی همان همپیمانان صحیفه ی ملعونه، این حدیث را تأیید کردند و شهادت دادند که خودشان از رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} آن را شنیده اند و بدینوسیله بود که نصوص نصب امیرالمومنین _{^{علیه السلام}} منسوخ اعلام شد و به فراموشی سپرده شد.

روایت دوم:

ابو الولید ازرقی (متوفای 250 هـ) از اسماء بنت عمیس روایت کرده است که گفت:

«مردی از مهاجرین بر ابوبکر وارد شد، در حالی که او بیمار بود؛ پس گفت: عمر را بر ما خلیفه کردی، در حالی که او الان که بر ما سلطنت ندارد بر ما ستم می کند؛ پس اگر پادشاه ما شود ستمگرتر خواهد بود؛ پس چه جوابی به خدا خواهی داد هنگامی که او را ملاقات کنی؟

ابوبکر گفت: مرا بنشانید و چنین کردند؛ پس گفت: آیا من را از خدا می ترسانی ؟! پس من زمانی که او را ملاقات کنم، می گویم: بهترین اهلت را برای آن ها خلیفه کردم.»^[[2]]

این روایت را ابن حجر عسقلانی نقل کرده و همه ی رجالش را ثقه داسته است.^[[3]]

روایت سوم:

«زبید بن حارث گوید: ابوبکر در آن هنگام که در آستانه ی مرگ بود، به سوی عمر فرستاد تا خلیفه اش کند. پس مردم گفتند: بر ما شخصی تند خو و غلیظ القلب را خلیفه می کنی؟ در حالی که اگر او را ولی خودمان قرار دهیم، تند خوتر و غلیظ القلب تر خواهد شد. پس به پروردگارت چه خواهی گفت هنگامی که او را ملاقات کنی، در حالی که عمر را بر ما خلیفه کرده ای؟ ابوبکر گفت: آیا مرا از پروردگارم می ترسانید؟ می گویم: خداوندا، بر آن ها بهترین خلقت را خلیفه کردم.»^[[4]]

این روایت را ابن ابی شیبه با سند صحیح مرسل نقل کرده است.^[[5]]

روایت چهارم:

«عایشه گوید: هنگامی که ابوبکر در آستانه ی مرگ قرار گرفت، عمر را جانشین خودش قرار داد؛ پس علی _{^{علیه السلام}} و طلحه بر او وارد شدند و گفتند: چه کسی را خلیفه کردی؟ گفت: عمر را. گفتند: به پروردگارت چه خواهی گفت؟ گفت: آیا مرا از خدا می ترسانید ؟! من به خدا و عمر از شما داناتر هستم؛ می گویم: بر آن ها بهترین اهلت را خلیفه کردم.»^[[6]]

این روایت را ابن سعد با سند معتبر نقل کرده است.^[[7]]

روایت پنجم:

«ابوبکر گفت: من می ترسیدم که [مرگ] خودم را جلو بیندازم قبل از این که خلافت را به شما واگذار کنم؛ بنابراین من عمر بن خطاب را بر شما امیر قرار می دهم؛ پس از او بشنوید و اطاعتش کنید. راوی گوید: شخصی از قوم مخالفت کرد و به ابوبکر گفت: به پروردگارت چه جوابی خواهی داد هنگامی که ملاقاتش کنی، در حالی که از تندخویی و شدت عمر به خوبی آگاهی. گفت: آیا مرا از پروردگارم می ترسانی؟ به ایشان می گویم: خداوندا، بر آنها بهترین اهلت را امیر کردم.»^[[8]]  

این روایت را حافظ ابو نعیم اصفهانی با سند حسن مرسل نقل کرده است.^[[9]]

روایت ششم:

«از زید بن اسلم از پدرش روایت شده است که گفت: عثمان، پیمان نامه خلیفه بعد از ابو بکر را می نوشت؛ پس ابو بکر به او دستور داد که نام کسی را ننویسد و جای اسم را خالی بگذارد. سپس ابو بکر بیهوش شد و عثمان نامه را برداشت و در آن نام عمر را نوشت؛ پس وقتی که ابو بکر به هوش آمد، گفت: پیمان نامه را به من نشان بده. پس در آن نام عمر را دید !! گفت: چه کسی این را نوشته است؟ عثمان پاسخ داد: من. ابو بکر گفت: خدا تو را ببخشاید و جزای خیر دهد. قسم به خدا که اگر خودت را نیز می نوشتی سزاوار بودی.»^[[10]]

طبق نقل سیوطی و متقی هندی، ابن کثیر دمشقی سند این روایت را صحیح دانسته است. ^[[11]]

روایت هفتم:

«ابی السفر گوید: ابوبکر از جایگاهش خود را آشکار کرد، در حالیکه اسماء بنت عمیس با دستهای خود، که منقوش به حنا بود، او را  گرفته بود ( یعنی ابوبکر در حالت ضعف و مرض وفات بود و اسماء عصای او شد) و ابوبکر خطاب به حاضرین گفت: آیا راضی میشوید که برایتان خلیفه بعدی را انتخاب کنم؟ به خدا قسم که من از خواهش نفس چنین نکردم و نه از بستگان خود شخصی را انتخاب نمودم و من بدرستی که عمر را برای  خلافت بر شما انتخاب نمودم؛ پس، از او بشنوید و اطاعت امرش را کنید. حاضرین گفتند: می شنویم و اطاعت می کنیم.»^[[12]]

این روایت را ابوبکر خلال با سند حسن مرسل نقل کرده است.^[[13]]

روایت هشتم:

ابو جعفر المصیصی معروف به لوین (متوفای 245 هـ) و ابن شبه النمیری (متوفای 262 هـ) با سند صحیح از قیس بن ابی حازم روایت کرده اند که گفت:

«عمر [از نزد ابوبکر] خارج شد و به نزد ما آمد و همراهش شدید، غلام ابوبکر، بود که در دستش نوشته ای بود و مردم نشسته بودند، پس گفت: ای مردم، سخن خلیفه ی رسول خدا (ابوبکر) را بشنوید که گفت: من برای شما به جانشینی عمر راضی شدم؛ پس با او بیعت کنید.»^[[14]]

سند این روایت را مسعد بن عبد الحمید السعدنی^[[15]] و عبدالله الدویش^[[16]] تصحیح کرده اند.

قریب به مضمون همین روایت را ابن ابی شیبه از قیس نقل کرده و محقق کتاب، دکتر الشثری سندش را تصحیح کرده است.^[[17]]

اعتراف ابن تیمیه

ابن تیمیه می نویسد:

«طلحه و غیر او در مورد ولایت عمر انتقاد کردند، آن هنگام که ابوبکر او را جانشینش کرد ... با ابوبکر در مورد ولایت عمر صحبت کردند و به او گفتند: به پروردگارت چه خواهی گفت، در حالی که بر ما فردی تند خو را ولی کردی؟ پس ابوبکر گفت: آیا مرا از خدا می ترسانید؟! می گویم: بر آن ها بهترین اهلت را ولی کردم.»^[[18]]

کثرت مخالفین خلافت عمر

محمد بن مفلح مقدسی نقل می کند که تعداد مخالفین تعیین عمر به خلافت، بیش از موافقین بودند:

«هنگامی که ابوبکر، عمر را به عنوان جانشین خود انتخاب کرد، از معیقیب دوسی سؤال کردند: مردم درباره انتخاب عمر چه نظری داشتند؟ گفت: گروهی راضی و گروهی ناراضی بودند. سؤال کردند: آن ها که ناراضی بودند بیشتر بودند، یا آن ها که راضی بودند؟ جواب داد: بلکه آن ها که ناراضی بودند.»^[[19]]