نماز خواندن عمر
یکی از ویژگی های مومنان که خداوند در قرآن به آن اشاره کرده، خضوع و خشوع در نماز[[1]] و محافظت بر نماز است.[[2]] با ملاحظه ی روایات معتبر اهل سنت درباره ی کیفیت نماز خواندن عمر بن خطاب، به این موضوع پی می بریم که وی ارزشی برای نماز قائل نبوده و نه تنها نمازهایش را اشتباه می خواند، بلکه اجتهاد مقابل نص می کرد و بر خلاف حکم پیامبر صلی الله علیه وآله، عمل می کرد.
آماده سازی سپاه و رفتن خلیفه از مدینه به شام در نماز !!
بخاری در صحیحش بابی باز کرده با عنوان «باب فکر کردن شخص به چیزی در نماز و عمر گفته است که همانا من سپاهم را تجهیز می کنم، در حالی که در نماز هستم» [[3]]
ابن حجر عسقلانی تعدادی از روایات این ماجرا را جمع آوری کرده و ضمن تصحیح سند یکی از این روایات، تصریح کرده که راویان این اخبار مورد اعتمادند و مثل اینکه آن، مذهب عمر بوده است.[[4]]
عمر در رکعت اول، حمد و سوره را نخواند و در رکعت دوم، دو بار خواند!
از عبد الرحمن بن حنظله بن راهب روایت شده است که گفت:
«عمر بن خطاب با ما نماز خواند و در رکعت اول، حمد و سوره نخواند؛ پس چون به رکعت دوم مشغول شد، حمد و سوره را دو بار خواند و هنگامی که نماز را تمام کرد و سلام داد، دو سجده سهو به جا آورد!! »
این روایت را ابن ابی شیبه نقل کرده[[5]] و سندش را دکتر الشثری صحیح دانسته است.[[6]]
ابن قیّم جوزیه نیز سندش را تحسین کرده است.[[7]]
عمر در نمازش حمد و سوره را نخواند و به خوب بودن رکوع و سجود اکتفا کرد
از ابی سلمه بن عبد الرحمن روایت شده است که گفت:
«عمر بن خطاب داشت نماز مغرب را با مردم میخواند که حمد و سوره را نخواند. پس چون از نماز منصرف شد، به او گفتند: چرا قرائت را بجا نیاوردی؟ گفت: رکوع و سجود چطور بود؟ گفتند: خوب بود. گفت: پس در این وقت باکی نیست!!»[[8]]
این روایت را بیهقی نقل کرده و سندش طبق برنامه جوامع الکلم، صحیح است.[[9]]
مرحوم علامه امینی می فرماید: از این موارد و تکرار قصّه ظاهر و معلوم میشود که خلیفه در این دو نمازش به اصل مسلّمی استناد نکرده است؛ چرا که یکبار در رکعت اوّل چیزی نمی خواند و در رکعت دوّم آن را قضا میکند و پیش از سلام یا بعد از سلام، سجده سهو به جا می آورد و در مرتبه دوّم اکتفا میکند به خوبی رکوع و سجده از اعاده کردن و سجده سهو.
پس آیا این اجتهاد های وقتیّه است یا آنکه او ملاکی برای مسئله نمیشناسد که به آن رجوع کند؟!
و در این روایات، اعلان و آگهی است از مقدار و اندازه خضوع و حضور قلب خلیفه در نمازش.
این اجتهاد عمر بن خطاب در حالی است که طبق روایات صحیح اهل سنت، خواندن سوره حمد در هر رکعت، واجب است[[10]] و طبق روایت بخاری و مسلم، رسول خدا صلی الله علیه وآله به صراحت فرموده اند که: «هر کس سوره حمد را نخواند، نمازش درست نیست.»[[11]]
[[1]] مؤمنون: 2 الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ
[[2]] مؤمنون: 9 وَالَّذِینَ هُمْ عَلَىٰ صَلَوَاتِهِمْ یحَافِظُونَ
[[3]] صحیح البخاری ج 1 ص 408 باب یفکر الرجل الشیء فی الصلاة وقال عمر رضی الله عنه إنی لأجهز جیشی وأنا فی الصلاة
[[4]] فتح الباری ج 3 ص 90 وقال عمر إنی لاجهز جیشی وأنا فی الصلاة وصله بن أبی شیبة بإسناد صحیح عن أبی عثمان النهدی عنه بهذا سواء ... فروى بن أبی شیبة من طریق عروة بن الزبیر قال قال عمر إنی لأحسب جزیة البحرین وأنا فی الصلاة وروى صالح بن أحمد حنبل فی کتاب المسائل عن أبیه من طریق همام بن الحارث أن عمر صلى المغرب فلم یقرأ فلما انصرف قالوا یا أمیر المؤمنین انک لم تقرأ فقال إنی حدثت نفسی وأنا فی الصلاة بعیر جهزتها من المدینة حتى دخلت الشام ثم أعاد وأعاد القراءة ومن طریق عیاض الأشعری قال صلى عمر المغرب فلم یقرأ فقال له أبو موسى انک لم تقرأ فأقبل على عبد الرحمن بن عوف فقال صدق فأعاد فلما فرغ قال لا صلاة لیست فیها قراءة إنما شغلنی عیر جهزتها إلى الشام فجعلت أتفکر فیها وهذا یدل على أنه إنما أعاد لترک القراءة لا لکونه کان مستغرقا فی الفکرة ویؤیده ما روى الطحاوی من طریق ضمضم بن جوس عن عبد الرحمن بن حنظلة بن الراهب أن عمر صلى المغرب فلم یقرأ فی الرکعة الأولى فلما کانت الثانیة قرا بفاتحة الکتاب مرتین فلما فرغ وسلم سجد سجدتی السهو ورجال هذه الآثار ثقات وهی محمولة على أحوال مختلفة والاخیر کأنه مذهب لعمر ولهذه المسألة التفات إلى مسألة الخشوع فی الصلاة وقد تقدم البحث فیه فی مکانه
[[5]] مصنف ابن أبی شیبة ج 1 ص 359 ح 4122 حدثنا أبو بکر قال حدثنا وکیع قال أخبرنا عکرمة بن عمار الیمامی عن ضمضم بن جوس ( ( ( جبیر ) ) ) عن عبد الله بن حنظلة بن الراهب قال صلى بنا عمر بن الخطاب فنسى أن یقرأ فی الرکعة الأولى فلما قام فی الرکعة الثانیة قرأ بفاتحة الکتاب مرتین وسورتین فلما قضى الصلاة سجد سجدتین
[[6]] المصنف ت الشثری، ج 3 ص 404 ح 4167 پی دی اف
[[7]] بدائع الفوائد ج 3 ص 603 قال ابو عبد الله الزرعی: إسناده حسن
[[8]] سنن البیهقی الکبرى ج 2 ص 381 ح 3793 أنبأ أبو زکریا بن أبی إسحاق المزکی وغیره قالوا ثنا أبو العباس محمد بن یعقوب أنبأ الربیع بن سلیمان أنبأ الشافعی أنبأ مالک ح وأنبأ أبو أحمد عبد الله بن محمد بن الحسن العدل أنبأ أبو بکر محمد بن جعفر المزکی ثنا محمد بن إبراهیم العبدی ثنا بن بکیر ثنا مالک عن یحیى بن سعید عن محمد بن إبراهیم التیمی عن أبی سلمة بن عبد الرحمن أن عمر بن الخطاب رضی الله عنه کان یصلى بالناس المغرب فلم یقرأ فیها فلما أنصرف قیل له ما قرأت قال فکیف کان الرکوع والسجود قالوا حسنا قال فلا بأس إذا
[[9]] بررسی سند روایت:
یحیى بن أبی إسحاق النیسابوری: ثقة / محمد بن یعقوب الأموی: ثقة / الربیع بن سلیمان المرادی: ثقة / محمد بن إدریس الشافعی: ثقة / مالک بن أنس الأصبحی: ثقة / یحیى بن سعید الأنصاری: ثقة / محمد بن إبراهیم القرشی: ثقة / أبو سلمة بن عبد الرحمن الزهری: ثقة
[[10]] أصل صفة صلاة النبی للألبانی، ج 3 ص 828 سایت شامله / وجوبُ قراءة { الفَاتِحَة } فی کُلِّ رکعةٍ (*)وقد أمر (المسیء صلاته) بقراءة { الفَاتِحَة } فی کل رکعة ؛ حیث قال له بعد أن أمره بقراءتها فی الرکعة الأولى ( رواه أبو داود ، وأحمد بسندٍ قوی .) ثم افعل ذلک فی صلاتک کلها " ( رواه البخاری ، ومسلم .) (وفی روایة : " فی کل رکعة ") ( رواه أحمد بسند جید .) وقال :" فی کل رکعة قراءة " ( رواه ابن ماجه ، وابن حبان فی " صحیحه " ، وأحمد فی " مسائل ابن هانئ ") .
[[11]] صحیح البخاری ج 1 ص 263 ح 723 و صحیح مسلم ج 1 ص 295 ح 394 عن عبادة بن الصامت أن رسول الله صلى الله علیه وسلم قال لا صلاة لمن لم یقرأ بفاتحة الکتاب
