بدعت عمر در حد شرب خمر
یکی دیگر از اجتهاد های مقابل نص عمر که در روایات صحیح اهل سنت نقل شده، افزودن بر حد شرب خمر است، به طوری که وی در اواخر خلافتش حد شرب خمر را از چهل مرتبه به هشتاد تازیانه افزایش داد.
محمد ناصر الدین ألبانی می نویسد:
«"حدیث: عمر با مردم مشورت کرد و عبد الرحمن بن عوف گفت: أن را کمترین (سبکترین) حدها که هشتاد ضربه است قرار بده؛ پس عمر هشتاد ضربه زد و به خالد و ابو عبیده در شام نیز چنین نوشت و دستور داد." این را احمد و مسلم روایت کرده اند و صحیح است... . و در روایت صحیح مسلم و غیر آن آمده است که انس می گفت: " مردی را که شراب خورده بود نزد پیامبر صلی الله علیه وآله آوردند، پس او را با دو شاخه خرما حدود چهل مرتبه شلاق زد. گوید: و ابوبکر هم همینطور کرد، پس چون عمر به خلافت رسید، با مردم مشورت کرد و عبدالرحمن بن عوف گفت: کمترین (سبکترین) حدها هشتاد ضربه است؛ پس عمر به آن دستور داد"... و در روایت احمد با دو طریق از همام از قتاده از انس نقل شده است که: "مردی که مست شده بود را به نزد پیامبر صلی الله علیه وآله بردند؛ پس به بیست نفر دستور داد که هر کدام با شاخه درخت خرما و کفش، دو ضربه بزنند."
می گویم: سندش بر طبق شرط مسلم صحیح است. و این حدیث را بخاری نیز به صورت مختصر، بدون ذکر داستان مشورت، نقل کرده است.»[[1]]
در روایت دیگری که مسلم در صحیحش آورده، در داستان چهار رکعت خواندن نماز صبح توسط ولید بن عقبه و حد زدن او، آمده است که حضرت علی علیه السلام دستور دادند به او چهل مرتبه شلاق بزنند و سپس فرمودند:
«پیامبر صلی الله علیه وآله و ابوبکر در مورد شرابخوار چهل شلاق زدند و عمر هشتاد ضربه شلاق زد، و همگی سنت است؛ و این (چهل مرتبه) برای من دوست داشتنی تر است!»[[2]]
همچنین از عبد الرحمن بن الأزهر روایت شده است که گفت:
«پس از وفات پیامبر صلی الله علیه وآله ابوبکر در مورد شرابخوار، چهل شلاق زد؛ سپس عمر نیز در اوایل حکومتش چهل شلاق زد و سپس در آخر حکومتش هشتاد شلاق؛ سپس عثمان هر دو حد را زد؛ یعنی هشتاد و چهل؛ سپس معاویه حد را هشتاد ضربه تحکیم کرد.»[[3]]
این روایت را ابو داود در سننش نقل کرده و ألبانی تصحیحش کرده است.[[4]]
مرحوم علامه امینی می فرماید: ارزش عبد الرحمن چیست و رأی او چه قیمتی دارد که با آنچه که شارع بزرگوار مقرر فرموده برابری کند و عمر برای چه، مدتی از خلافتش را بر این منوال گذرانیده و سپس آن را نقض کرده و از آن صرف نظر کرده است؟ و چرا خلیفه مسلمین در حکمی از احکام دین که در سنت ثابته از صاحب شریعت ثابت شده، مشورت میکند و استفتاء میکند؟
به درستی که از امور غریبه در حدیث، چیزی است که به امیرالمومنین علی علیه السلام نسبت داده میشود که: «هر یک سنت است و این پیش من محبوب تر است» پس اگر هشتاد سنت مشروع بوده و رسول خدا صلی الله علیه وآله حداقل یک مرتبه به آن عمل کرده، یا آن را برای یک نفر فرموده بودند، بر تمام مسلمین مخفی نمی ماند و هر آینه عبد الرحمن به آن احتجاج مینمود نه قولش: «سبکترین حدها هشتاد ضربه است» و هر آینه عمر را اول کسی که در شراب هشتاد ضربه اقامه حد نموده، نمی شمردند چنانچه جمعی این کار را کرده اند.
[[1]] إرواء الغلیل ، ج 8 صص 45-46 ح 2377 سایت کتابخانه مدرسه فقاهت / ( حدیث : " أن عمر استشار الناس فی حد الخمر فقال عبد الرحمن : اجعله کأخف الحدود ، ثمانین ، فضرب عمر ثمانین ، وکتب به إلى خالد وأبی عبیدة بالشام " . رواه أحمد ومسلم ) . صحیح . أخرجه أحمد ( 3 / 115 و 176 و 180 و 272 - 273 ) ومسلم ( 5 / 125 ) وکذا أبو داود ( 4479 ) والترمذی ( 1 / 272 ) والدارمی ( 2 / 175 ) والطحاوی ( 2 / 90 ) وابن الجارود ( 829 ) والبیهقی ( 8 / 319 ) من طرق عن قتادة عن أنس وعند مسلم وغیره فی روایة : سمعت أنسا یقول : فذکره ولفظه : " أن النبی ( صلى الله علیه وسلم ) أتى برجل قد شرب الخمر ، فجلده بجریدتین نحو أربعین ، قال : وفعله أبو بکر ، فلما کان عمر استشار الناس ، فقال عبد الرحمن : أخف الحدود ثمانون ، فأمر به عمر " . والسیاق لمسلم ، ولیس عندهم جمیعا " وکتب به . . . " . وفی روایة لاحمد ( 3 / 247 ) من طریقین عن همام : ثنا قتادة عن أنس . " أن رجلا رفع إلى النبی ( صلى الله علیه وسلم ) قد سکر ، فأمر قریبا من عشرین رجلا ، فجلده کل رجل جلدتین بالجرید والنعال " . قلت : وإسناده صحیح على شرط مسلم . والحدیث أخرجه البخاری ( 4 / 292 - 293 ) مختصرا دون قصة الاستشارة.
[[2]] صحیح مسلم ج 3 ص 1331 ح 1707 وحدثنا أبو بکر بن أبی شیبة وزهیر بن حرب وعلی بن حجر قالوا حدثنا إسماعیل وهو بن علیة عن بن أبی عروبة عن عبد الله الداناج ح وحدثنا إسحاق بن إبراهیم الحنظلی واللفظ له أخبرنا یحیى بن حماد حدثنا عبد العزیز بن المختار حدثنا عبد الله بن فیروز مولى بن عامر الداناج حدثنا حضین بن المنذر أبو ساسان قال شهدت عثمان بن عفان وأتی بالولید قد صلى الصبح رکعتین ثم قال أزیدکم فشهد علیه رجلان أحدهما حمران أنه شرب الخمر وشهد آخر أنه رآه یتقیأ فقال عثمان إنه لم یتقیأ حتى شربها فقال یا علی قم فاجلده فقال علی قم یا حسن فاجلده فقال الحسن ول حارها من تولى قارها فکأنه وجد علیه فقال یا عبد الله بن جعفر قم فاجلده فجلده وعلی یعد حتى بلغ أربعین فقال أمسک ثم قال جلد النبی صلى الله علیه وسلم أربعین وجلد أبو بکر أربعین وعمر ثمانین وکل سنة وهذا أحب إلی زاد علی بن حجر فی روایته قال إسماعیل وقد سمعت حدیث الداناج منه فلم أحفظه
[[3]] حدثنا بن السرح قال وجدت فی کتاب خالی عبد الرحمن بن عبید الحمید عن عقیل أن بن شهاب أخبره أن عبد الله بن عبد الرحمن بن الأزهر أخبره عن أبیه قال أتی النبی صلى الله علیه وسلم بشارب وهو بحنین فحثی فی وجهه التراب ثم أمر أصحابه فضربوه بنعالهم وما کان فی أیدیهم حتى قال لهم ارفعوا فرفعوا فتوفى رسول الله صلى الله علیه وسلم ثم جلد أبو بکر فی الخمر أربعین ثم جلد عمر أربعین صدرا من إمارته ثم جلد ثمانین فی آخر خلافته ثم جلد عثمان الحدین کلیهما ثمانین وأربعین ثم أثبت معاویة الحد ثمانین
[[4]] سنن أبی داود (مع أحکام الألبانی، ت: مشهور) ، ص 807 ح 4488 با تصحیح ألبانی
سلام دمتان گرم، کارتان عالی است. این فیش ها را هم اگر خواستید در پاورقی اضافه کنید:
صحیح مسلم/٥/١٢٥: عن انس بن مالک ان النبی صلى الله علیه وسلم اتى برجل قد شرب الخمر فجلده بجریدتین نحو أربعین قال وفعله أبو بکر فلما کان عمر استشار الناس فقال عبد الرحمن أخف الحدود ثمانین فامر به عمر.
صحیح مسلم/٥/١٢٥: عن قتادة عن انس بن مالک ان نبی الله صلى الله علیه وسلم جلد فی الخمر بالجرید والنعال ثم جلد أبو بکر أربعین فلما کان عمر ودنا الناس من الریف والقرى قال ما ترون فی جلد الخمر فقال عبد الرحمن بن عوف أرى ان تجعلها کأخف الحدود قال فجلد عمر ثمانین.
صحیح مسلم/٥/١٢6: حدثنا حضین بن المنذر أبو ساسان قال شهدت عثمان بن عفان و اتى بالولید قد صلى الصبح رکعتین ثم قال أزیدکم فشهد علیه رجلان أحدهما حمران انه شرب الخمر وشهد آخر انه رآه یتقیأ فقال عثمان انه لم یتقیأ حتى شربها فقال یا علی قم فاجلده فقال على قم یا حسین فاجلده فقال الحسن ول حارها من تولى قارها ( فکأنه وجد علیه ) فقال یا عبد الله بن جعفر قم فاجلده فجلده و على یعد حتى بلغ أربعین فقال امسک ثم قال جلد النبی صلى الله علیه وسلم أربعین و جلد أبو بکر أربعین و عمر ثمانین و کل سنة و هذا أحب إلى.
مسند الإمام أحمد بن حنبل/٣/١٧٦: عن أنس بن مالک ان النبی صلى الله علیه وسلم أتى برجل قد شرب الخمر فجلده بجریدة تین نحو الأربعین قال وفعله أبو بکر فلما کان عمر استشار الناس فقال عبد الرحمن بن عوف أخف الحدود ثمانون قال فامر به عمر
السنن الکبرى (النسائی)/٣/٢٤٩: قال سمعت قتادة عن أنس قال اتی النبی صلى الله علیه وسلم برجل قد شرب الخمر فجلده بجریدتین نحوا من أربعین وفعله أبو بکر فلما کان عمر استشار الناس فقال أخف الحدود ثمانون فأمر به عمر.
السنن الکبرى (النسائی)/٣/150: عن قتادة عن أنس قال اتی رسول الله صلى الله علیه وسلم برجل قد شرب الخمر فضربه بالنعال نحوا من أربعین ثم أتی به أبو بکر فصنع مثل ذلک ثم أتی به عمر فذکر نحوه
السنن الکبرى (النسائی)/٣/150: سمعت السائب بن یزید یقول کنا فی زمن النبی صلى الله علیه وسلم وأبی بکر وبعض زمان عمر حتى عتوا فیها یعنی فی الخمر فجلدهم أربعین فلم ینکلوا فجلد ثمانین.
السنن الکبرى (النسائی)/٣/150: عن السائب بن یزید قال کنا نؤتی بالشارب فی عهد رسول الله صلى الله علیه وسلم وعهد أبی بکر وصدرا من إمارة عمر فجلد فنقوم إلیه فنضربه بأیدینا وأردیتنا ونعالنا حتى کان وسط إمارة عمر فیها أربعین حتى إذا عتوا وفسقوا جلد فیها ثمانین.
السنن الکبرى (النسائی)/٣/150: عن السائب بن یزید قالت کنا نؤتی بالشارب على عهد رسول الله صلى الله علیه وسلم وفی إمرة أبی بکر وصدرا من إمرة عمر فنقوم إلیه فنضربه بأیدینا ونعالنا وأردیتنا.
سنن ابن ماجة/٢/١٣٨: وقال : جلد رسول الله صلى الله علیه وسلم أربعین. وجلد أبو بکر أربعین. وجلد عمر ثمانین. وکل سنة.
سنن الدارقطنی/٣ /١١٢: عن الزهری أخبرنی عبد الرحمن بن أزهر ، قال : رأیت رسول الله صلى الله علیه وسلم یوم حنین و هو یتخلل الناس یسأل عن منزل خالد بن الولید ، فأتى بسکران قال : فقال رسول الله صلى الله علیه وسلم لمن عنده ، فضربوه بما فی أیدیهم ، قال : وحثى رسول الله صلى الله علیه وسلم التراب ، قال : ثم أتى أبو بکر بسکران ، قال : فتوخى الذی کان من ضربهم یومئذ فضرب أربعین ، قال الزهری : ثم أخبرنی حمید بن عبد الرحمن عن ابن وبرة الکلبی قال : أرسلنی خالد بن الولید إلى عمر ، فأتیته ومعه عثمان ابن عفان ، وعبد الرحمن بن عوف ، وعلی وطلحة والزبیر ، وهم معه متکئون فی المسجد ، فقلت : إن خالد بن الولید أرسلنی إلیک ، وهو یقرأ علیک السلام ، ویقول : إن الناس قد انهمکوا فی الخمر ، وتحاقوا العقوبة فیه ، فقال عمر : هم هؤلاء عندک فسلهم ، فقال علی : نراه إذا سکر هذى ، وإن هذى افترى ، وعلى المفتری ثمانین ، فقال عمر : أبلغ صاحبک ما قال ، قال : فجلد خالد ثمانین جلدة ، وجلد عمر ثمانین ، قال : وکان عمر إذا أتى بالرجل الضعیف الذی کانت به الذلة ، ضربه أربعین ، قال : وجلد عثمان أیضا ثمانین ، وأربعین.
المستدرک (الحاکم النیسابوری)/٤/٣٧٥: عن وبرة الکلبی قال أرسلنی خالد بن الولید إلى عمر رضی الله عنهما فاتیته وهو فی المسجد معه عثمان بن عفان وعلى وعبد الرحمن بن عوف وطلحة والزبیر رضی الله عنهم متکئ معه فی المسجد فقلت ان خالد بن الولید أرسلنی إلیک وهو یقرأ علیک السلام ویقول إن الناس قد انهمکوا فی الخمر وتحاقروا العقوبة فقال عمرهم هؤلاء عندک فسلهم فقال علی رضی الله عنه نراه إذا سکر هذى وإذا هذى افترى وعلى المفترى ثمانون فقال عمر أبلغ صاحبک ما قال فجلد خالد ثمانین وجلد عمر ثمانین وکان عمر إذا أتى بالرجل القوى المنهمک فی الشراب جلده ثمانین وإذا اتی بالرجل الضعیف التی کانت منه الزلة جلد أربعین ثم جلد عثمان ثمانین وأربعین. هذا حدیث صحیح الاسناد ولم یخرجاه .
السنن الکبرى (البیهقی)/٨ /٣١٨: جلد رسول الله صلى الله علیه وسلم أربعین وجلد أبو بکر أربعین وجلد عمر ثمانین وکل سنة.
معرفة السنن والآثار(البیهقی)/ ٦/٤٥٧: قال : جلد رسول الله [ صلى الله علیه وسلم ] أربعین وجلد أبو بکر أربعین وجلد عمر ثمانین وکلٌ سنة
الاستذکار (ابن عبد البر)/٨ /١٠: جَلَدَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَرْبَعِینَ وَجَلَدَ أَبُو بَکْرٍ أَرْبَعِینَ وَجَلَدَ عُمَرُ ثَمَانِینَ وَکُلٌّ سُنَّةٌ
الاستیعاب(ابن عبد البر) /٤ /١١٨: جلد رسول الله صلى الله علیه وسلم فی الخمر أربعین ، وجلد أبو بکر أربعین ، وجلد عمر ثمانین ، وکلّ سنة.