فهرست:

آیه ی 100 سوره توبه

آیه ی 18 سوره فتح

آیه ی 10 سوره حدید

آیه ی 29 سوره فتح

آیه ی 110 سوره آل عمران

آیه ی 8 سوره حشر

آیه ی 63 سوره انقال

بررسی آیه ی 100 سوره توبه

اهل سنت با استدلال به آیات قرآن؛ از جمله آیه ی 100 سوره توبه، ادعا می کنند که خداوند از همه ی صحابه اعلام رضایت کرده است! حتی از محمد بن کعب القرظی تابعی که ذهبی از او با عناوینی چون: «الْإِمَامُ الْعَلَّامَةُ الصَّادِقُ ... کَانَ مِنْ أَئِمَّةِ التَّفْسِیرِ» یاد کرده (📚سیر أعلام النبلاء، ج 5 ص 65)، نقل کرده اند که با استدلال به این آیه، ادعا کرده است که خداوند از همه ی صحابه ی خوب و بد اعلام رضایت کرده و آن ها را بهشتی دانسته است!!! (📚تفسیر السمعانی، ج 2 ص 342)

در حالی که حضرت حق در این آیه صراحتا فرموده است:

« وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَالْأَنْصَارِ » ؛ یعنی:

1. فقط پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار، نه همه ی صحابه! (پس صحابه ی بعد از فتح رو شامل نمیشه)

2. فقط پیشگامان نخستین از آنها، نه همه ی مهاجرین و انصار!

3. فقط پیشگامان نخستین از آن ها، نه همه ی پیشگامانشون! 

🔺این سخن مانند این است که رئیس جمهور بگه به رتبه های برتر تک رقمی کنکور رشته های ریاضی و تجربی جایزه خواهم داد؛ بعد عده ای بیان بگن رئیس جمهور قول داده به همه ی شرکت کنندگان در آزمون کنکور (حتی رشته ی انسانی!!) جایزه خواهد داد!!!

🔸البته اعلام رضایت و وعده ی بهشت، به پیشگامان نخستین اختصاص ندارد و خداوند به همه ی مومنان همین وعده را داده و از آنان اعلام رضایت کرده است!!

«إِنَّ الَّذِینَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِک هُمْ خَیرُ الْبَرِیةِ جَزَاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا رَضِی اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِک لِمَنْ خَشِی رَبَّهُ.» بینه: 7 و 8

🔹با کنار هم قرار دادن دو آیه ی فوق روشن می شود که پیشگامان نخستین نیز به علت سبقت در ایمان و عمل صالح مشمول رضایت الله و وعده ی بهشت شده اند، نه صرفا سبقت زمانی در اسلام آوردن !

بررسی آیه ی 18 سوره فتح

اهل سنت با استدلال به آیات قرآن؛ از جمله آیه ی 18 سوره فتح، ادعا می کنند که خداوند از همه ی صحابه اعلام رضایت کرده است!

در حالی که حضرت حق در این آیه می فرماید:

1. «إِذْ یبَایعُونَک تَحْتَ الشَّجَرَةِ» یعنی اعلام رضایت اختصاص به صحابه ی بیعت کننده در زیر درخت دارد، نه همه ی صحابه! که تعدادشان طبق روایت بخاری در صحیحش از براء بن عازب  و جابر بن عبد الله، فقط 1400 نفر است! (📚صحیح البخاری  ج 4   ص 1525 ح 3920 و ص 1831 ح 4560)

2. «لَقَدْ رَضِی اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ» نه « عَنِ الَّذِینَ »! یعنی رضایت شامل مومنان از بیعت کنندگان است نه همه ی بیعت کنندگان!

3. «إِذْ یبَایعُونَک» یعنی اعلام رضایت اختصاص به زمان بیعت دارد، نه همه ی زمان ها! و اعتبارش نیز تا وقتی است که بیعت کنندگان بر بیعت خود باقی باشند؛ همانطور که خود الله در آیه ی 10 سوره فتح فرموده است:

«اِنَّ الَّذِینَ یبَایعُونَک إِنَّمَا یبَایعُونَ اللَّهَ یدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیدِیهِمْ فَمَن نَّکثَ فَإِنَّمَا ینکثُ عَلىَ‏ نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفىَ‏ بِمَا عَاهَدَ عَلَیهُ اللَّهَ فَسَیؤْتِیهِ أَجْرًا عَظِیمًا = کسانى که با تو بیعت مى‏کنند (در حقیقت) تنها با خدا بیعت مى‏نمایند و دست خدا بالاى دست آن ها است؛ پس هر کس پیمان‏شکنى کند، تنها به زیان خود پیمان شکسته است و آن کس که نسبت به عهدى که با خدا بسته وفا کند، به زودى پاداش عظیمى به او خواهد داد.»

🟢 مثل این است که رئیس جمهور یک ماه بعد از گشایش مدارس (آبان ماه)، به یکی از مدارس بزرگ کشور _ که 1400 دانش آموز دارد_ برود و در جمع دانش آموزان آن مدرسه، بگوید: «من از عملکرد شاگران درسخوان این مدرسه که نمراتشان بالای 18 است، رضایت دارم و در تیر ماه  به هر کدام از آن ها یک سکه ی طلا خواهم داد، به شرطی که نمراتشان افت نکند!»

بعد عده ای بیان بگن رئیس جمهور قول داده به همه ی دانش آموزان کشور _ولو نمراتشان از 18 پایین باشد_ در تیر ماه یک سکه طلا خواهد داد!!!

بررسی آیه ی 10 سوره حدید

اهل سنت با استدلال به آیات قرآن؛ از جمله آیه ی 10 سوره حدید، ادعا می کنند که خداوند از همه ی صحابه اعلام رضایت کرده است!

در حالی که حضرت حق در این آیه می فرماید:

1. « وَمَا لَکمْ أَلَّا تُنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ = و شما را چه مى‏شود که در راه خدا انفاق نمی ‏کنید» ؛ یعنی وعده ی بهشت در این آیه، فقط برای انفاق کنندگان صحابه است نه همه ی آن ها !

2. «لَا یسْتَوِی مِنْکمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَقَاتَلَ = و از میان شما کسى که پیش از پیروزى [فتح مکه‏] انفاق و کارزار کرده باشد [با دیگران‏] برابر نیست» ؛ یعنی وعده ی بهشت در این آیه، فقط برای کسانی است که در کنار انفاق، کارزار نیز کرده باشند! حال آن که طبق دیگر آیات قرآن، روشن است که اغلب صحابه اهل کارزار با دشمنان اسلام نبودند و هر جا جانشان را در خطر می دیدند، پا به فرار می گذاشتند. (فرار صحابه در جنگ احد: آل عمران: 153-155 /  فرار صحابه در جنگ حنین: توبه: 25 / فرار صحابه در جنگ احزاب: احزاب: 13)

3. «أُولَٰئِک أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذِینَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَقَاتَلُوا = اینان بلندمرتبه‏ترند از کسانى که بعد از آن (فتح) انفاق و کارزار کرده ‏اند.» بعد از فتح، اختصاص به صحابه ندارد و شامل همه ی مسلمانان جهادگر با جان و مال تا قیامت می شود!

4.  وعده ی بهشت، به جهادگران با جان و مال اختصاص ندارد و خداوند به همه ی مومنان همین وعده را داده است (توبه: 72)! مومنانی که ممکن است بعدا مرتد هم بشوند (نساء: 137)!

🟢مثل این است که در شهری که مسجد ندارد، عده ای از شهروندان جمع شوند و از مال خود برای ساخت مسجد کمک کنند و خودشان نیز به عنوان کارگر به طور رایگان کار کنند. بعد از ساخت مسجد نیز عده ای پیدا شوند که برای خرید کتب قرآن، دعا و سایر مخارج آتی آن کمک کنند. سپس رهبر هنگام بازدید از مسجد بگوید: «فرزندان کسانی که در ساخت مسجد کمک مالی کردند و خودشان نیز به عنوان کارگر به ساخت آن کمک کردند، هم از خدمت سربازی معاف هستند و هم استخدام خواهند شد و فرزندان کسانی که هزینه های جاری مسجد را متقبل شدند، فقط از خدمت سربازی معاف هستند!»

بعد عده ای پیدا بشن بگن رهبر قول داده که فرزندان همه ی کسانی که ولو یکبار به مسجد رفت و آمد داشته اند، از خدمت سربازی معاف هستند و همگی استخدام خواهند شد!!

بررسی آیه ی 29 سوره فتح

اهل سنت با استدلال به آیات قرآن؛ از جمله آیه ی 29 سوره فتح، ادعا می کنند که خداوند از همه ی صحابه اعلام رضایت کرده است!

در حالی که حضرت حق در این آیه می فرماید:

1.  «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذینَ مَعَهُ = محمّد (ص) فرستاده خداست و افرادى که با او هستند» مراد از معه، همه ی صحابه نیستند؛ زیرا منافقین نیز در ظاهر همراه با پیامبر (ص) بودند! پس مراد، معیت ظاهری نیست، بلکه معیت ایمانی و قلبی است!

2. «وَالَّذینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکفَّارِ = و افرادى که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدیدند» این ویژگی در اغلب صحابه دیده نمی شود؛ چرا که اغلب آن ها هر جا که جانشان را در خطر می دیدند، در جنگ ها فرار می کردند. (فرار صحابه در جنگ احد: آل عمران: 153-155 /  فرار صحابه در جنگ حنین: توبه: 25 / فرار صحابه در جنگ احزاب: احزاب: 13)

امثال ابوسفیان که تا وقتی مرگ را جلوی چشم خود دیدند (فتح مکه در سال 8 هـ) اشداء علی المسلمین بودند، در کجای این آیه قرار می گیرند؟!

3.  «وَالَّذینَ مَعَهُ ... رُحَماءُ بَینَهُمْ = و افرادى که با او هستند ... در میان خود مهربانند» این ویژگی نیز در اغلب صحابه دیده نمی شود؛ چون با یکدیگر قتال ها کردند و ده ها هزار نفر از مسلمانان توسط مسلمانان کشته شدند! (قتال ابوبکر با مسلمانانی که اصل زکات را قبول داشتند؛ اما آن را به ابوبکر پرداخت نمی کردند / خروج صحابه علیه امام علی (ع) و کشته شدن 10 هزار نفر در جنگ جمل، 70 هزار نفر در جنگ صفین و حدود 2 هزار نفر در جنگ نهروان. 📚الاعلام للزرکلی، ج 4 ص 295 و ...)

4.  «تَراهُمْ رُکعاً سُجَّداً یبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً سیماهُمْ فی‏ وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذلِک مَثَلُهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ مَثَلُهُمْ فِی الْإِنْجیلِ ... = پیوسته آن‌ها را در حال رکوع و سجود مى‏بینى، در حالى که همواره فضل خدا و رضاى او را مى‏طلبند؛ نشانه آن‌ها در صورتشان از اثر سجده نمایان است؛ این وصف آنان در تورات و وصف آنان در انجیل است ...»

آیا اهل سنت معتقدند صحابه ای مانند ابوسفیان که تا دو سال قبل از رحلت رسول الله (ص) پیوسته مشغول مبارزه با اسلام و مسلمین بودند، پیوسته مشغول طلب فضل و رضای الهی بوده و وصف عبادتش در تورات و انجیل آمده است؟! آیا صحابه ای که شراب می خوردند، زنا می کردند و ... (📚مجموع الفتاوی والرسائل العثیمین ، ج 8 ص 623 ) نیز پیوسته مشغول طلب فضل و رضای الهی بودند؟!

5. «وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظیماً = کسانى از آن‌ها را که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده‏اند، خداوند وعده آمرزش و اجر عظیمى داده است.» یعنی وعده ی بهشت فقط برای آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ از آن ها است (مِنْهُمْ) نه همه ی آن ها !

🟢مثل این است که رئیس سازمان لیگ برتر فوتبال بگوید: «به بازیکنانی که "بیش از 10 گل + 5 پاس گل" در این فصل در کارنامه دارند، به هر کدام یک واحد آپارتمان جایزه داده خواهد شد.» بعد عده ای بیان بگن که رئیس سازمان لیگ قول داده به همه ی بازیکنان لیگ برتر، یک واحد آپارتمان خواهد داد!! و توجیه کنند که بله  منظور رئیس اینه که همه ی بازیکنان لیگ، این ویژگی رو دارن و همه شون بیش از 10 گل + 5 پاس گل در کارنامه دارن !!!

بررسی آیه ی 110 سوره آل عمران

اهل سنت با استدلال به آیات قرآن؛ از جمله آیه ی 110 سوره آل عمران، ادعا می کنند که خداوند از همه ی صحابه اعلام رضایت کرده است!

در حالی که حضرت حق در این آیه می فرماید:

1. «کنْتُمْ خَیرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ = شما بهترین امتى بودید که به سود انسانها آفریده شده ‏اند» که کلمه ی «امت» عام است و اگر دلالت بر عدالت بکند، بر عدالت تمام امت اسلام تا قیامت دلالت خواهد کرد و اختصاص به صحابه ندارد!! (بزرگان اهل سنت؛ مانند شافعی، ابن کثیر، سیوطی، شوکانی و ... همین مطلب را گفته اند)

2. کلمه ی «أُمَّةٍ» در این آیه تنها اختصاص به آمران به معروف و ناهیان از منکر از صحابه دارد، نه همه ی آن ها! خود الله متعال چند آیه قبل تر (آل عمران: 104) می فرماید: «وَلْتَکنْ مِنْکمْ أُمَّةٌ یدْعُونَ إِلَى الْخَیرِ وَیأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَینْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکرِ ۚ وَأُولَٰئِک هُمُ الْمُفْلِحُونَ = باید از میان شما، امتی (جمعی) دعوت به نیکی و امر به معروف و نهی از منکر کنند! و آنها همان رستگارانند.»

3. الف و لام در «المعروف» و «المنکر» برای استغراق است؛ یعنی «خَیرَ أُمَّةٍ » آمر به تمام معروف ها و ناهی از تمام منکر هاست (📚التفسیر الکبیر  ج 9   ص 157 -  📚منهاج السنة النبویة  ج 8   ص 345-346) ، در حالی که بسیاری از صحابه با بسیاری از احکام دین آشنایی نداشتند (📚إعلام الموقعین  ج 2   ص 270-272) ، چه برسد که بخواهند به آن ها امر کنند!!

🟢 مثل این است که رئیس سازمان لیگ برتر فوتبال در شروع فصل در جمع فوتبالیست های لیگ برتر ایران صحبت کند و بگوید: «باید از میان شما فوتبالیست ها، کسانی باشند که در کنار گلزنی و دفاع، پاس گل نیز بدهند.» سپس بعد از اتمام فصل بگوید: «به فوتبالیست هایی که به توصیه ی ما عمل کردند و بیش از 10 پاس گل دادند، به هر کدام، یک واحد آپارتمان جایزه تعلق می گیرد.» بعد یه عده بیان بگن که رئیس سازمان قول داده که به همه ی بازیکنان لیگ برتر، یه واحد آپارتمان جایزه خواهد داد!! و عده ای هم بگن که بله، منظور رئیس سازمان اینه که همه ی فوتبالیست ها،  بیش از 10 پاس گل داده اند!!!

بررسی آیه ی 8 سوره حشر

اهل سنت با استدلال به آیات قرآن؛ از جمله آیه ی 8 سوره حشر، ادعا می کنند که خداوند از همه ی مهاجرین اعلام رضایت کرده است!

در حالی که حضرت حق در این آیه می فرماید:

1. «یبْتَغُونَ فَضْلًا مِّنَ اللَّـهِ وَرِضْوَانًا = در حالی که فضل الهی و رضای او را می‌طلبند» یعنی صفت «الصَّادِقُونَ» برای همه ی مهاجرین نیست؛ بلکه فقط برای آن هایی است که واقعا هدفشان طلب فضل و رضای الهی است و در این راه نیز ثابت قدم هستند (به مضارع بودن فعل یبْتَغُونَ دقت کنید).

2. «وَینصُرُونَ اللَّـهَ وَرَسُولَهُ = و خدا و رسولش را یاری می‌کنند» یعنی صفت «الصَّادِقُونَ» فقط برای آن دسته از مهاجرینی است که هم فضل و رضای الهی را می جویند و هم مستمرا خدا و رسولش را یاری می دهند (به مضارع بودن فعل َینصُرُونَ دقت کنید.)

✅اگر از صفت طلب فضل و رضای الهی که یک صفت درونی است و جز خدا به آن آگاهی ندارد صرف نظر کنیم، اما صفت نصرت خدا و رسول را که صفتی ظاهری است، در اغلب صحابه نمی یابیم؛ چرا که اغلب آن ها در جنگ ها فرار می کردند (فرار در جنگ احد: آل عمران: 153-155 / فرار در جنگ حنین: توبه: 25 / فرار در جنگ احزاب: احزاب: 13)

🔹ضمن اینکه رسول الله (ص) در غدیر خم، برای ناصران حضرت علی (ع) دعا کردند و در حقیقت آن ها را مصداق ناصران خدا و رسول قرار دادند؛ اما اغلب صحابه نه تنها حضرت علی (ع) را نصرت ندادند، بلکه علیه حضرت، لشکر کشی کردند!

« اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ ، وَعَادِ مَنْ عَادَاهُ ، وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ ، وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ = خداوندا، دوست بدار هر کس را که دوستش بدارد و دشمن بدار هر کس را که دشمنش بدارد و یاری کن هر کس را که یاری اش کند و خوار کن هر کس را که بخواهد خوارش کند»

📚خصائص الامام علی للنسائی ، ج 1   ص 85-86 ح 93 قال الحوینی: إسناده صحیح

📚الأحادیث المختارة  ج 2   ص 106-107 ح 481 قال عبدالملک دهیش: إسناده صحیح

بررسی آیه ی 63 سوره انفال

اهل سنت با استدلال به آیات قرآن؛ از جمله آیه ی 63 سوره انفال، ادعا می کنند که خداوند از همه ی صحابه تمجید کرده و عدالتشان را امضا نموده است!

در حالی که الفت در این آیه، در مورد همه ی صحابه نیست؛ زیرا:

1. خداوند در آیه 60 سوره توبه یکی از موارد مصرف زکات را به ایجاد الفت و جلب محبت برخی از مسلمانان اختصاص می دهد: ((إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاکینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِی الرِّقَابِ وَالْغَارِمِینَ وَفِی سَبِیلِ اللَّـهِ وَابْنِ السَّبِیلِ ۖ فَرِیضَةً مِّنَ اللَّـهِ ۗ وَاللَّـهُ عَلِیمٌ حَکیمٌ = زکاتها مخصوص فقرا و مساکین و کارکنانی است که برای (جمع آوری) آن زحمت می‌کشند، و کسانی که برای جلب محبّتشان اقدام می‌شود، و برای (آزادی) بردگان، و (ادای دین) بدهکاران، و در راه (تقویت آیین) خدا، و واماندگان در راه؛ این، یک فریضه (مهم) الهی است؛ و خداوند دانا و حکیم است.))

در حالی که در آیه ی مورد بحث می فرماید: ((اگر تمام آنچه را روی زمین است صرف می‌کردی که میان دلهای آنان الفت دهی، نمی‌توانستی!))

2. اینکه همه ی صحابه با یکدیگر الفت داشته باشند، خلاف حقایق تاریخی است و کسی که چنین تفسیری را به آیه ی قرآن نسبت میدهد، الهی بودن قرآن را زیر سوال می برد. (بنگرید به 📚الاعلام للزرکلی، ج 4 ص 295 که آمار کشته های جنگ جمل را 10 هزار نفر، جنگ صفین را 70 هزار نفر و جنگ نهروان را حدود 2 هزار نفر بیان می کند. جنگ های ابوبکر با صحابه ی مرتد، شرکت صحابه در قتل عثمان و امام حسین (ع) و ... را هم اضافه کنید... .)

3. این آیه درباره ی اوس و خزرج (دو قبیله ی انصار که از قدیم با یکدیگر میجنگیدند و با آمدن اسلام بینشان الفت ایجاد شد و جنگ و کشت و کشتار سابق را کنار گذاشتند،) نازل شده است و اصلا ربطی به بحث عدالت صحابه ندارد! (بنگرید به 📚تفسیر طبری، ج 10 ص 36، زاد المسیر ابن جوزی، ج 3 ص 377، تفسیر بغوی، ج 2 ص 260 و تفسیر قرطبی، ج 8 ص 42.)

🟢 به این ترتیب، 7 آیه از مهمترین آیات مورد استدلال اهل سنت بر عدالت صحابه را بررسی کردیم و ثابت کردیم که این آیات هیچگونه دلالتی بر عدالت همه ی صحابه ندارند و لذا بحث عدالت کل صحابه در قرآن مطرح نشده است.