کلیپ بررسی سند حدیث سفینه به روایت عبدالله بن زبیر + تصاویر مدارک
«حَدَّثَنَا یحْیى بْنُ مُعَلَّى بْنِ مَنْصُورٍ، ثنا ابْنُ أَبِی مَرْیمَ، ثنا ابْنُ لَهِیعَةَ، عَنْ أَبِی الأَسْوَدِ، عَنْ عَامِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَیرِ، عَنْ أَبِیهِ: أَنَّ النَّبِی nقَالَ: «مَثَلُ أَهْلِ بَیتِی مَثَلُ سَفِینَةِ نُوحٍ، مَنْ رَکبَهَا سَلِمَ وَمَنْ تَرَکهَا غَرِقَ». قَالَ الْبَزَّارُ: لَمْ نَسْمَعْهُ بِهَذَا الإِسْنَادِ إِلا مِنْ یحْیى.»
«عبد الله بن زبیر از رسول خدا صلی الله علیه وآله نقل می کند که فرمودند: مثل اهل بیت من مثل کشتی نوح علیه السلام است که هرکس در آن سوار شود سالم می ماند و هرکس آن را رها کند، غرق می شود.»[[1]]
سند این روایت معتبر است.[[2]]
[[1]] کشف الأستار عن زوائد البزار للهیثمی ، ج 3 ص 222 ح 2613 سایت شامله
[[2]] بررسی سند روایت:
یحیى بن معلى الرازی: ثقة / سعید بن أبی مریم الجمحی: ثقة / عبد الله بن لهیعة الحضرمی: در ادامه توثیقش را مفصل می آوریم / محمد بن عبد الرحمن الأسدی: ثقة / عامر بن عبد الله بن الزبیر: ثقة / عبد الله بن الزبیر الأسدی: صحابی
تمام رجال سند این روایت طبق برنامه ی جوامع الکلم ثقه هستند بجز عبد الله بن لهیعه که اعتبار این روایتش را از چند جهت ثابت می کنیم.
توثیق عبد الله بن لهیعه:
اولا: طبق مبنای احمد محمد شاکر، سند این روایت صحیح است؛ زیرا هم از ثقه روایت کرده و نیز ثقه از او روایت کرده است. وی گفته است:
«او ثقه و صحیح الحدیث است و درباره اش خیلی ها بدون دلیل به جهت حفظش سخن گفته اند و ما بسیاری از احادیثش را تحقیق کرده ایم و کلام علما در مورد او را فهمیده ایم، سپس متقاعد شدیم که او صحیح الحدیث است و آنچه از ضعف در روایاتش وجود دارد، تنها از جانب کسانی است که او از آن ها روایت کرده است و یا کسانی که آن ها از او روایت کرده اند و البته او نیز مانند همه ی راویان، خطا می کند.»
سنن الترمذی بتحقیق وشرح احمد محمد شاکر ، ج 1 ص 16 ح 10 چاپ شرکت مصطفی الحلبی / وهو ثقة صحیح الحدیث وقد تکلم فیه کثیرون بغیر حجة من جهة حفظه، وقد تتبعنا کثیراً من حدیثه، وتفهمنا کلام العلماء فیه فترجح لدینا أنه صحیح الحدیث، وأن ما قد یکون فی الروایة من الضعف إنما هو ممن فوقه أو ممن دونه، وقد یخطئ هو کما یخطئ کل عالم وکل راو.
وی در جای دیگر درباره ی روایتی که در سند آن عبد الله بن لهیعه قرار دارد، می نویسد:
«إسنادش صحیح است. ابن لهیعه: همان عبد الله است و او ثقه ای است که در مورد او به جهت حفظش بعد از آتش گرفتن کتاب هایش سخن گفته اند و اعتقاد ما تصحیح احادیث او است هنگامی که شخصی ثقه از حفاظ معروف از او روایت بکند.»
مسند احمد ت شاکر ، ج 1 ص 202 ح 87 سایت شامله / إسناده صحیح. ابن لهیعة: هو عبد الله، وهو ثقة تکلموا فیه من قبل حفظه بحد احتراق کتبه، ونحن نرى تصحیح حدیثه إذا رواه عنه ثقة حافظ من المعروفین.
کسی که این حدیث را از ابن لهیعه نقل کرده، سعید بن ابی مریم است که همه ی صاحبان صحاح سته از او حدیث نقل کرده اند و ذهبی از او به عنوان حافظ، علامه، فقیه و محدث یاد می کند.
سیر أعلام النبلاء ج 10 ص 327 سعید بن أبی مریم ( ع ) هو الحافظ العلامة الفقیه محدث الدیار المصریة أبو محمد سعید بن الحکم بن محمد بن سالم الجمحی مولاهم المصری.
بنابراین بی هیچ شکی سند این روایت از نظر احمد شاکر صحیح بوده است.
ثانیا: حاکم نیشابوری در صحیحش (المستدرک علی الصحیحین) بیش از 100 حدیث از وی نقل کرده است.
ثالثا: ابن ابی حاتم که خودش از علمای جرح و تعدیل است و در تفسیرش گفته است که فقط روایات معتبر را می آورد (رجوع کنید به مقدمه ی کتابش)، بیش از 500 روایت از ابن لهیعه نقل کرده است !
رابعا: بعضی دیگر از علمای بزرگ اهل سنت روایات او را حسن می دانند:
نور الدین هیثمی در حدود صد مورد گفته است که حدیث ابن لهیعة از نوع حسن است.
مجمع الزوائد للهیثمی ج 1 ص 155 وفیه ابن لهیعة وحدیثه حسن
حافظ ضیاء مقدسی حنبلی روایتی از ابن لهیعة در صحیحش نقل کرده و محقق کتابش، دکتر عبد الملک دهیش ، گفته است: إسناده حسن.
الأحادیث المختارة ج 3 ص 201 ح 1002 أخبرنا محمود بن أحمد الثقفی أن سعید الصیرفی أخبرهم أنا عبدالواحد البقال أنا عبید الله أنا جدی إسحاق أنا أحمد بن منیع نا الحسن بن موسى أنا ابن لهیعة نا یزید بن أبی حبیب عن داود عن عامر بن سعد عن أبیه عن جده عن النبی صلى الله علیه وسلم قال لو أن ما یقل ظفر من الجنة لتزخرفت ما بین الخوافق من السماوات والأرض ( إسناده حسن )
دکتر حسن مظفر الرزو بعد از نقل همه ی اقوال علما درباره ی ابن لهیعه، چنین نتیجه گیری می کند:
«احادیثی از ابن لهیعه که عبادله از او نقل کرده اند؛ یعنی قتیبه بن سعید، حسن بن موسی، محمد بن رمح و ابو الأسود، کاملا صحیح هستند ... و البته بر ضعف بقیه ی احادیث او حکم نمی شود مگر با دلیل قاطعی که فقدان شرطی از شروط شش گانه ی قبول حدیث را اثبات کند و اگر چنن نباشد، حدیثش حسن می شود و حتی به درجه ی صحیح لغیره نیز می رسد هنگامی که حدیثش شواهدی داشته باشد.»
الإمام المحدث عبدالله بن لهیعة ، ص 278 پی دی اف ؛ أحادیثه المنقوله عن العبادلة وقتیبة بن سعید والحسن بن موسى ومحمد ابن رمح وأبی الأسود صحیحة بقید الحدیث الصحیح... ولا یحکم على ضعف بقیة أحادیث إلا بدلیل قاطع یؤسسه افتقارها إلى شرط من شروط القبول الستة، وبدونها فإن حدیثه حسن ، قد یرتقی الی الصحیح لغیره عند توفر القرائن.
خامسا: بعضی دیگر از علما، روایات او را به شرط اینکه اسناد دیگری داشته باشند، معتبر می دانند:
نور الدین هیثمی می نویسد:
«وفیه ابن لهیعة وحدیثه حسن اذا توبع علیه .» مجمع الزوائد ج 6 ص 128
عبد العظیم منذری می نویسد:
«ورواه أحمد ورواته رواة الصحیح خلا ابن لهیعة وحدیثه حسن فی المتابعات.» الترغیب والترهیب ج 3 ص 34
محمد ناصر الدین ألبانی می گوید:
«قلت: ورجاله ثقات کلهم؛ لولا سوء حفظ ابن لهیعة، ولکن لا بأس به فی الشواهد.» صحیح ابی داود ج 6 ص 242 سایت شامله
وی در کتاب دیگرش می نویسد:
«عن عبد الله بن لهیعة : حدثنا أبو یونس سلیم بن جبیر مولى أبی هریرة أنه سمع أبا هریرة یقوله مرفوعا بلفظ : " کل نفس کتب علیها الصدقة کل یوم ... " إلخ بنحوه . رواه ( 2 / 350 ) عن حسن عنه . و هو إسناد حسن فی المتابعات .» السلسلة الصحیحة ج 3 ص 99 ح 1025
بنابراین سند این روایت بر مبنای عده ای از علمای اهل سنت صحیح یا حسن است و طبق منهج بعضی دیگر، در متابعات حسن می شود که این روایت نیز به دلیل داشتن شواهد، به خصوص حدیث صحیح السند از امیرالمومنین علیه السلام، حداقل به درجه ی حسن می رسد.
