یکی از اتهامات کذبی که همواره لقلقه ی زبان مخالفین شیعه است، ادعای وصایت و خلافت امیرالمومنین (ع) برای اولین بار و دعوت به آن توسط شخصی به نام عبدالله بن سبأ یهودی است؛ به عبارت دیگر: مذهب شیعه توسط یک یهودی تأسیس شده است!!

قضیه ی ادعای وصایت و امامت از جانب عبدالله بن سبأ هیچ سند معتبری ندارد و ظاهرا تنها از سیف بن عمر الضبی که بالاجماع ضعیف، کذاب و جاعل حدیث است، نقل شده است!

البته این مطلب در کتب شیعه؛ مانند المقالات والفرق مرحوم سعد بن عبدالله اشعری و به نقل از آن در کتاب های فرق الشیعه نوبختی و رجال کشی با عبارت « بعضی از اهل علم حکایت کرده اند» نقل شده است که از نظر سندی اعتباری ندارد؛ چون سلسله سندی ندارد. ضمن اینکه مرحوم اشعری خودش در در مقدمه کتاب تصریح کرده است که: «در این کتاب هر آنچه از فرقه ها و نظرها و اختلاف ها که به دستمان رسیده نوشته ایم.»[1]همچنین مرحوم نجاشی در ترجمه و شرح حال اشعری می نویسد: «او نقلیات و روایات فراوانی از اهل سنت فرا گرفته است و در فرا گرفتن روایات و حدیث مسافرت هایی کرده است و با بزرگان اهل سنت ملاقات هایی به عمل آورده است.»[2] با توجه به این شیوه گردآوری مطالب در این کتاب و عبارت «حکی جماعه» می توان این را فهمید که این عبارات را از منابع شیعی نگرفته است و در حقیقت منبع او نیز سیف بن عمر کذاب بوده است!

ما در کتاب «امتداد رسالت» از کتب اهل سنت به طور مفصل وصایت و خلافت حضرت علی (ع) را اثبات کرده ایم؛ لذا چنین موضوعی با چنین شبهه ی سخیفی خدشه دار نمی شود. روایات شیعه نیز که در مورد منصوصیت امیرالمومنین (ع) از جانب خدا و رسولش الی ماشاء الله است.

اما حقیقت مطلب در مورد عبدالله بن سبأ این است که او تنها ادعای ربوبیت و خدا بودن حضرت علی (ع) را مطرح کرد.

 جالب تر اینکه طبق روایتی که ابن عساکر شافعی در تاریخش نقل کرده، رافضه که شیعیان حضرت علی (ع) بودند به نزد حضرت آمدند و خطر شورش اصحاب و شیعیان عبدالله بن سبأ را به امام یادآور شدند!!

«هنگامی که حضرت علی (ع) تصمیم گرفت عبدالله بن سبأ را در مدینه به قتل برساند، رافضه اجتماع کردند و گفتند که او را نکش و به مدائن تبعید کن؛ چرا که اگر او را در مدینه بکشی، اصحاب و شیعیانش بر ما (یعنی بر ما رافضه) شورش می کنند؛ پس او را به ساباط مدائن تبعید کرد که در آنجا قرامطه و رافضه بودند. راوی گوید: سپس گروهی به سوی حضرت رفتند که سبئیه بودند و تعدادشان 11 نفر بود. پس حضرت به آن ها فرمود: بازگردید؛ چرا که من علی بن ابی طالب هستم، پدر و مادرم مشهور هستند (یعنی بشر هستم و خدا نیستم) و من پسر عموی محمد (ص) هستم! آن ها گفتند: بازنمی گردیم تا اینکه داعی خود را رها کنی! پس حضرت آن ها را با آتش سوزاند و قبرهایشان در صحرا است که 11 نفر مشهور هستند. پس یکی از آن ها (گروه سبئیه) که خودش را همراه آن یازده نفر نشان نداده بود گفت: دانستیم که او خدا است و احتجاج کردند به سخن ابن عباس که فقط خالق با آتش عذاب می کند! ثعلب گوید: قبل از علی (ع)، ابوبکر نیز فجائه اسلمی را با آتش عذاب کرد؛ پس ابن عباس گفت: ابوبکر نیز با آتش عذاب کرد؛ پس او را نیز بپرستید!»[3]

این مطلب که عبدالله بن سبأ، خدا بودن حضرت علی (ع) را مطرح کرد (نه وصایت و خلافتش را) در روایات شیعه نیز آمده است که در ادامه می آوریم.

لازم به ذکر است که سه روایت اول را شیخ آصف محسنی در کتاب «معجم الاحادیث المعتبره، ج 1 ص 156-157» از رجال کشی نقل کرده و اسانیدشان را معتبر دانسته است.

روایت اول:   

«ابان بن عثمان گفت: شنیدم که امام صادق علیه السلام می فرمود: لعنت خدا بر عبدالله بن سبا باد؛ زیرا که برای امیرالمومنین (ع) ادعای ربوبیت کرد و قسم به خداوند که امیرالمومنین (ع) بنده ی مطیع خدا بود. وای بر کسی که بر ما اهل بیت دروغ ببندد. همانا قومی درباره ما چیزهایی می گویند که خود ما آنها را درباره خود نمیگوییم. از آنها به درگاه خداوند اعلام برائت می جوییم، از آنها به درگاه خداوند اعلام برائت می جوییم.»[4]

روایت دوم:

امام زین العابدین علیه السلام فرمودند: «لعنت خدا بر کسی که بر ما اهل بیت دروغ ببندد. همانا عبدالله بن سبأ را یادآور شدم؛ پس همه ی موهای بدنم راست شد. همانا ادعای بزرگی کرد. او را چه شده بود؟! لعنت خدا بر او باد. به خدا قسم که علی (ع) بنده ی صالح خداوند و برادر رسول الله (ص) بود. به کرامتی دست نیافت مگر به واسطه ی اطاعت خداوند و رسولش و پیامبر (ص) نیز به کرامتی دست نیافت مگر به واسطه ی اطاعت و بندگی خداوند.»[5]

روایت سوم:

«هشام بن سالم میگوید از امام صادق علیه السلام شنیدم که با اصحاب خود درباره عبدالله بن سبأ سخن میگفت و اینکه درباره امیرالمومنین علیه السلام ادعای ربوبیت کرد. پس فرمود: زمانی که ابن سبأ برای ایشان مقام ربوبیت قائل شد، امام از او خواست که توبه کند؛ اما او ابا ورزید و توبه نکرد. پس حضرت ایشان را با آتش سوزاند.»[6]

برنامه ی جوامع الکلم نیز حکم به صحیح و مسند بودن سند این روایت داده است.[7]

روایت چهارم:

از امام باقر (ع) نقل شده است که فرمود: «عبدالله بن سبأ ادعای نبوت می کرد و گمان می کرد که امیرالمؤمنین (ع) خداست و این خبر به امیرالمؤمنین (ع) رسید؛ پس او را فرا خواند و از او پرسید و او به این مطلب اقرار کرد و گفت: تو خدایی و به ذهن من القا شده است که تو خدایی و من پیامبرم! امیرالمؤمنین (ع) به او فرمود: وای بر تو، شیطان تو را به سخره گرفته است. از این کار توبه کن. مادرت به عزایت بنشیند. ولی او توبه نکرد و امیرالمؤمنین (ع) او را زندانی کرد و سه روز از او خواست که توبه کند، ولی او توبه نکرد. پس او را با آتش سوزاند ... .»[8]

روایت پنجم:

هشام از امام صادق (ع) نقل کرده است که فرمود: «گروهى نزد امیرالمؤمنین (ع) آمدند و عرض کردند:سلام بر تو ای پروردگار ما! على (ع) از آنان خواست توبه کنند، اما توبه نکردند؛ پس چاهى بر آنان کند و در آن آتش افروخت و در کنار آن، چاهى دیگر حفر کرد و میان آن دو چاه را به هم منتهى کرد. وقتى توبه نکردند، آنان را در چاه انداخت و در چاه دیگر آتش افروخت تا اینکه مردند.»[9]

این روایت را مرحوم کلینی در کتاب کافی نقل کرده و مرحوم علامه مجلسی سندش را حسن دانسته است.[10]