مالک بن نویره که از طرف رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} مسئول جمع آوری زکات قبیله اش و پرداخت آن به پیامبر _{^{صلی الله علیه وآله}} بود، بعد از رحلت آن حضرت، زکات جمع آوری شده را به قومش برگرداند و از پرداخت آن به خلیفه ی نامشروع امتناع کرد؛ لذا ابوبکر که دید با اینکار، اقتصاد حکومتش فلج شده و پایه هایش لرزان خواهد شد، کسانی را که [اصل زکات را قبول داشتند ولی] از پرداخت زکات به او خود داری می کردند، تکفیر و قسم یاد کرد که با آنها به خاطر نپرداختن زکاتشان بجنگد.

بخاری^[[1]] و مسلم^[[2]] در صحیحشان از ابوهریره روایت کرده اند که گفت:

«هنگامی که رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} رحلت نمود و در زمان ابوبکر عده ای از عرب ها کافر شدند، پس عمر گفت: چگونه با مردم جنگ می کنی در حالی که رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} فرمود: مامور شده ام که با مردم بجنگم تا بگویند لا اله الا الله، پس هر کس آن را بگوید: از جانب من مال و جانش در امان است و تنها حق و حسابش با خدا می ماند. پس ابوبکر گفت: به خدا قسم، هر کس که بین نماز و زکات جدایی اندازد، با او می جنگم؛ چرا که زکات، حق مالی است و به خدا قسم، اگر از من بزغاله ای را که به رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} می دادند ممانعت کنند، هر آینه به خاطر ممانعتشان با آن ها می جنگم. عمر می گوید: به خدا قسم، آن نبود جز این که خداوند سینه ی ابوبکر را گسترانید و دانست که آن کار، حق است.»^[[3]]

لذا ابوبکر سپاهی را به فرماندهی خالد بن ولید به سوی مالک بن نویره فرستاد و دستور داد که اگر دعوت شما به اسلام را پذیرفتند، ولی از پرداخت زکات امتناع کردند، بکشیدشان!

ابن اثیر جزری در تاریخش می نویسد:

«هنگامی که خالد به بیابان ها رسید، گروهان ها را پراکنده کرد و به آنها دستور داد که به اسلام دعوت کنند و هر کسی که اجابت نکرد، اگر چه امتناع کرد، را بکشند و ابوبکر به آنها توصیه کرده بود که هنگامی که به جایی فرود آمدند، اذان بگویند. اگر آن قوم اذان گفتند، دست از آنها بردارند و اگر اذان نگفتند، آنها را بکشند و غارت کنند و اگر دعوت اسلام را پذیرفتند، از آنها زکات بخواهید؛ اگر پذیرفتند، از آنها قبول کنید و اگر نپذیرفتند، با آنان بجنگید. پس سواره ها به مالک بن نویره که در گروهی از بنی ثعلبه بن یربوع بود رسیدند و گروهان در مورد آنان اختلاف کردند و در گروه، ابو قتاده بود و او جزء کسانی بود که شهادت دادند که آنها اذان و اقامه گفتند و نماز خواندند؛ پس هنگامی که اختلاف کردند دستور داده شد آنها در شب سردی که چیزی باقی نمی ماند دستگیر شدند؛ پس خالد به جارچی دستور داد و فریاد زد: «دافئو اسراکم» و این کلمه در لغت کنانه به معنی کشتن است؛ پس گروه گمان کرد که او از «دف ء» کشتن را اراده کرده؛ پس آنها را کشتند و ضرار بن ازور، مالک را کشت و این خبر را خالد شنید و خارج شد، در حالی که آنها از کشتنشان فارغ شده بودند،  پس گفت: اگر خدا چیزی را اراده کند آن را انجام می دهد.

و قوم در مورد آنها به اختلاف افتادند و ابو قتاده گفت: این کار توست و خالد او را کنار زد و خشمگین شد و نزد ابوبکر رفت و ابوبکر خشمگین شد تا اینکه عمر در مورد او با ابوبکر سخن گفت و ابوبکر راضی نشد تا اینکه نزد او برگردد و نزد او برگشت تا اینکه با او به مدینه رسید و خالد با ام نعیم، زن مالک، ازدواج کرد.

 عمر به ابوبکر گفت: به درستی که در شمشیر خالد خونریزی وجود دارد؛ پس اگر این مطلب (خونریزی خالد) سزاوار نیست، اما سزاوار اوست که او را به خاطر کشتن مالک به زنجیر بکشی ( محدود گردانی ) و بر این مطلب بسیار تاکید کرد، اما ابو بکر که کارمندان و زیر دستان خود را محدود نمی نمود، گفت: نه چنین نیست ای عمر، او اجتهاد نموده و اشتباه کرده است!! پس زبانت را از خالد بردار. من شمشیری که خدا بر کافرین برافراشته را در نیام نمی کنم و دیه مالک را داد و به خالد نوشت که نزد او برسد و انجام داد و داخل مسجد شد، در حالی که قبایی بر تن داشت که بر آن زنگار آهن داشت و در عمامه اش تیرهایی را فرو کرده بود و عمر نزد او آمد و تیرها را در آورد و شکست و به او گفت: آیا در سوگ هستی که مسلمانی را کشتی، سپس با زنش هم بستر شدی؟ به خدا قسم، با سنگ هایت تو را سنگسار می کنم و خالد با او سخن نگفت و گمان میکرد که نظر ابوبکر مانند او است و بر ابوبکر داخل شد و به او داستان را خبر داد و از او عذرخواهی کرد و او پذیرفت و او را بخشید و او را در ازدواجی که عرب در زمانهای جنگ کراهت داشت سرزنش کرد و خالد خارج شد، در حالی که عمر نشسته بود و گفت: ای ابن ام سلمه، نزد من بیا. پس عمر دانست که ابوبکر از او راضی شده است؛ لذا با او سخن نگفت.»^[[4]]

ابن کثیر دمشقی نیز در تاریخش می نویسد:

«ابو قتاده با خالد در مورد آنچه انجام داد سخن گفت و در مورد آن بگو مگو کردند تا اینکه ابو قتاده رفت و به ابوبکر شکایت کرد و عمر با ابو قتاده در مورد خالد سخن گفت و به ابوبکر گفت: عزلش کن؛ به درستی که در شمشیر خالد خونریزی وجود دارد. پس ابوبکر گفت: من شمشیری که خدا بر کافرین برافراشته را در نیام نمی کنم. متمم بن نویره نیز آمد و به ابوبکر از خالد شکایت کرد ... وقتی خالد وارد مسجد شد، عمر به سمت او برخاست و تیرها را از کلاه او بیرون کشید و شکست و گفت: خودنمایی می کنی؟ مسلمانی را میکشی و سپس بر زن او می جهی؟ به خدا قسم، تو را سنگسار خواهم کرد و [همچنان] خالد ساکت بود و سخنی نمیگفت و میدانست که نظر ابوبکر نیز همانند نظر عمر است تا اینکه بر ابوبکر وارد شد. پس خالد گزارشش را به ابوبکر داد و پوزش طلبید و ابوبکر نیز پوزش او را قبول کرد و هر آنچه که او در جنگ و در مورد مالک بن نویره کرده بود را نادیده گرفت. پس خالد از نزد ابوبکر خارج شد و عمر در مسجد نشسته بود. پس گفت: ای پسر ام شمله، به نزد من بیا. پس عمر به او جوابی نداد و فهمید که ابوبکر از دست خالد راضی شده است.»^[[5]]

محمد بن عبد الوهاب نیز درباره ی این واقعه ی ننگین، مطالبی را با ارسال مسلّم نقل می کند که دالّ بر اسلام مالک است:

«و مالک در مورد آن گفت: اگر قیام کننده ای به آن امر بدون چیز دیگری برخیزد، اطاعت می کنیم و میگوییم: دین، دین محمد _{^{صلی الله علیه وآله}} است. و هنگامی که خبر این قضیه به ابوبکر و مسلمانان رسید، بر او خشمگین شدند و خالد با خدا عهد بست که اگر او را بگیرد سرش را پایه زیر دیگ قرار دهد و هنگامی که گروهان با طلوع آفتاب به آنها رسیدند، به سلاح پناه بردند و گفتند: شما که هستید؟ گفتند: ما بندگان مسلمان خدا هستیم. آنها گفتند: و ما نیز بندگان مسلمان خدا هستیم. گفتند: پس سلاح هایتان را بیندازید و انداختند و آنها را گرفتند و نزد خالد آوردند و ابو قتاده که با گروهان بود به خالد گفت: آیا آنها را می کشی؟ گفت: آری. گفت: آنها با اسلام به ما پناه آوردند؛ اذان گفتیم و اذان گفتند؛ نماز خواندیم و نماز خواندند و از پیمان ابوبکر بود که از هر خانه ای گذر کردید که اذان برای نماز در آن شنیدید، دست از اهالی اش بردارید تا از آنها سوال کنید که چرا کینه توزی کردید و چه می خواهید و اگر اذان را نشنیدید به آن حمله کنید و بکشید و آتش بزنید و خالد دستور به کشتن آنها داد و آنها را کشتند و دستور داد سر مالک پایه زیر دیگ شود و برادرش متمم با قصیده های زیادی عزاداری او را کرده است.»^[[6]]

برهان الدین حلبی نیز می نویسد:

«مالک بن نویره مرتد شده و سپس دوباره به اسلام بازگشت، ولی این مطلب برای خالد روشن نشد و دو نفر از صحابه به برگشتن مالک به اسلام شهادت دادند، ولی خالد از ایشان قبول نکرد و با زن او ازدواج کرد!! برای همین، عمر به ابوبکر گفت: خالد را بکش! ولی ابوبکر گفت: چنین نخواهم کرد؛ زیرا او تأویل کرده است. عمر گفت: پس او را از مقامش عزل کن! ولی ابوبکر جواب داد: شمشیری را که خداوند متعال بر مشرکین کشیده، در نیام نخواهم کرد و والی ای را که پیامبر اکرم _{^{صلی الله علیه وآله}} به امارت گمارده را عزل نخواهم کرد ... و زمانی که عمر به خلافت رسید، اولین کاری که کرد این بود که خالد را از مقامش عزل کرد.»^[[7]]

حال آنکه خالد بن ولید از زمان رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} خوب می دانست که کشتن کسی که نماز می خواند، جایز نیست!

بخاری^[[8]] و مسلم^[[9]] در صحیحشان روایت کرده اند که:

«مردی با چشمان گرد کرده، گونه های بلند، چهره درهم کشیده، پر ریش و با سر تراشیده و در حالی که لباس خود را بر دور خویش پیچیده بود ایستاده و گفت: ای محمد، از خدا بترس!!! رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} فرمودند: وای برتو ! آیا من سزاوارترین مردم برای خدا ترسی نیستم؟ پس مرد بازگشت. خالد بن ولید گفت: ای رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}}! اجازه بده گردن او را بزنم. حضرت فرمودند: خیر؛ زیرا شاید او نماز می خواند. خالد پاسخ داد: چه بسیار نماز خوانی که با زبان خویش چیزی را می گوید که در قلبش نیست. رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} فرمودند: من مامور نیستم که دل های مردمان را بشکافم و شکم های ایشان را بدرم.»^[[10]]

اما تقرب جستن به خلیفه و دست یافتن به غنائم، باعث شد تا به سنت رسول خدا _{^{صلی الله علیه وآله}} پشت کند و مالک بن نویره را به همراه قبیله اش به قتل برساند.

عبد الرزاق با سند صحیح^[[11]] از زهری روایت کرده است که ابو قتاده گفت:

« در سال ردّه خارج شدیم تا این که هنگامی که به اهالی خانه هایی رسیدیم، آفتاب غروب کرد و نیزه ها را برای آن ها بلند کردیم، پس گفتند: شما کیستید؟ گفتیم: ما بندگان خداییم. آن ها گفتند: ما نیز بندگان خداییم. پس خالد بن ولید آن ها را اسیر کرد تا آنکه هنگامی که صبح شد، دستور داد گردن های آن ها زده شود. ابو قتادة می گوید: گفتم ای خالد! از خدا بترس؛ این کار برای تو حلال نیست. گفت: بنشین! این به تو مربوط نیست. می گوید: ابو قتاده قسم می خورد که هرگز با خالد به جنگ نرود. گفت:  و بادیه نشین ها کسانی بودند که خالد را به خاطر رسیدن به غنائم، تشویق به کشتار آن ها می کردند و این در مورد مالک بن نویره بود.»^[[12]]

یکی از آن غنائم نیز همسر زیبای مالک بن نویره بود که رسیدن به او، با کشتن مالک بن نویره میسر میشد!

ابن حجر عسقلانی می نویسد:

«قاسم بن ثابت (متوفای 302 هـ) در کتاب الدلائل روایت کرده است که خالد، همسر مالک را دید، در حالی که او در نهایت جمال بود؛ پس مالک بعد از آن به همسرش گفت: تو من را کشتی؛ یعنی من به خاطر تو کشته خواهم شد.»^[[13]]

شمس الدین ذهبی نیز می نویسد:

«عبد الله بن عمر و ابو قتاده انصاری با خالد در مورد مالک سخن گفتند، اما خالد کلام ایشان را نپسندید. خالد به ضرار بن الازور دستور داد تا گردنش را بزند. مالک به همسرش که بسیار زیبا بود اشاره کرد و گفت: او مرا کشت (به خاطر او کشته شدم). خالد گفت: بلکه خدا تو را به خاطر بازگشتن از اسلام کشت. مالک گفت: من مسلمانم. خالد دستور داد گردنش را بزنند. گردن او را زدند و سرش را یکی از پایه های دیگی که در آن غذا می پختند قرار دادند. سپس خالد با زن مالک ازدواج کرد.

ابو زهیر سعدی در ابیاتش میگوید: خالد با تجاوز به زن مالک، شب را به صبح آورد. او قبل از آن هم نسبت به این زن نظر داشت!»^[[14]]

ابن حجر هیثمی که اصل این واقعه و همبستر شدن خالد با همسر مالک را نتوانسته انکار کند، دست به توجیه زده و چنین گفته است:

«حق عدم قتل خالد است؛ زیرا مالک مرتد شد و صدقات قومش را در آن هنگام که خبر وفات پیامبر _{^{صلی الله علیه وآله}} به او رسید به آنها برگرداند، همانطور که اهل رده چنین کردند و برادر مالک به آن برای عمر اعتراف کرد و [خالد] با زن مالک ازدواج کرد، شاید به خاطر تمام شدن مدت عده اش که بعد از مرگ مالک بود یا احتمال دارد که او در نزد مالک بعد از تمام شدن عده اش محبوس بوده باشد طبق عادت جاهلیت و به هر حال خالد خدا ترس تر از آن است که به او مثل این رذالتی که از پست ترین مومنان هم سر نمیزند گمان شود؛ پس چگونه به شمشیر کشیده ی خدا بر دشمنانش چنین گمانی شود؟ پس حق همان است که ابوبکر انجام داد، نه آنچه که عمر بر آن اعتراض کرد و مؤید آن این است که عمر قطعا بعد از اینکه به خلافت رسید به خالد متعرض نشد، عتابش نکرد و با کلمه ای در این مورد او را تنقیص نکرد. پس دانسته شد که حقیقت آنچه که ابوبکر انجام داده بود بر عمر آشکار شد و از اعتراضش بازگشت و الا ترک نمیکرد هنگام استقلالش در امر؛ زیرا او خدا ترس تر از آن است که در دین خدا با احدی سازش کند.»^[[15]]