بخش پنجم: محبوبیت امیر المومنین علیه السلام

طبق آیات و روایات معتبر اهل سنت، امیرالمومنین g محبوب ترین شخص در نزد خدا و رسول بود؛ و می دانیم که معیار محبت و دوستی در نزد خداوند، تقوا و دیانت شخص است، چنانکه در قرآن کریم میفرماید:

P إِنَّ أَکرَمَکمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکم.O ^[1]

«گرامی ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست.»

بنابراین، وقتی ثابت شود که امیرمؤمنان g گرامی ترین فرد نزد خداوند است، ثابت می شود که آن حضرت از هر جهت برترین فرد در میان خلایق است.

خداوند در قرآن کریم، گروهی از انسان ها را به خاطر اعمال خاصی که انجام می دهند و فضائلی که دارند، ستایش کرده و صراحتا فرموده است که آن ها را دوست دارد و آن ها عبارتند از :

نیکو کاران (بقره: 195 و...) ، توابین و متطهرین (بقره: 222) ، مطهرین (توبه: 108) ، متقین (آل عمران: 76 و ...) ، صابرین (آل عمران: 146) ، متوکلین (آل عمران: 195) ، مقسطین (مائده: 42) و مجاهدین (صف: 4) .    

یعنی امیرمؤمنان g سردار نیکوکاران، پاک ترین پاکان، امام پرهیزگاران، قهرمان صبر و شکیبائی، نماد و نمود متوکلان، سالار عادلان و پرچم دار و پیشاهنگ جهادگران است.

خلاصه، هر صفت نیکی را که بشمارید و خداوند آن را دوست داشته باشد، امیرمؤمنان g بالاترین درجه آن را برخوردار است؛ چرا که آن حضرت محبوب ترین مخلوق خداوند است و خداوند بندگانش را تنها به خاطر همین اعمال و صفات نیک است که دوست دارد.

در یک کلام: آن چه خوبان همه دارند، او تنها دارد.

علمای اهل سنت نیز به این حقیقت اعتراف کرده و گفته اند که محبوب ترین شخص در نزد خدا و رسول، افضل صحابه است.

شاه ولی الله دهلوی

((و اما مقدمه ثانیه پس از آن جهت که از ضروریات دین است که مقصود از عبادات و طاعات و اشغال صوفیه و غیر آن نیست الا حصول منزلت نزدیک خدای تعالی، و انبیاء فاضل نشدند بر غیر خود و اولیاء بهتر نشدند از غیر خود الا از جهت منزلت عند الله. شیخین احب بودند از سائر صحابه نزدیک آن حضرت n، پس احق بالخلافة باشند... و مراد از حُب این‌جا حب مقاربت است در منزلت ...

مقدمهء ثانیه از آن جهت که آن حضرت n نطق به هوا نمی‌کند. حب او خصوصاً از جهت کمال به هوا نیست؛ پس احبّیت دلالت می‌کند بر افضلیت.))^[2]

ولی الدین بن العراقی

شهاب الدین قسطلانی می نویسد:

«پس اگر بگویی: کسی که معتقد باشد خلفای اربعه به ترتیب افضل هستند، اما محبتش به بعضی از آنها [بر خلاف ترتیب] بیشتر باشد، آیا گناهکار است یا نه؟

پس شیخ الاسلام ولی بن العراقی چنین جواب داده است که: محبت یا برای امر دینی است و یا برای امر دنیوی؛ پس محبت دینی ملازم با افضلیت است و کسی که افضل باشد، محبت ما به او بیشتر است؛ پس زمانی که در مورد یکی از آن ها اعتقاد داشتیم که او افضل است، سپس غیر او را از جهت دین بیشتر دوست داشتیم، در اینجا تناقض پیش می آید. بله اگر غیر افضل را برای امر دنیوی مانند قرابت و نیکی بیشتر از افضل دوست داشتیم، در مورد آن تناقضی نیست و امتناعی وجود ندارد.

 پس کسی که معترف باشد به اینکه افضل امت بعد از پیامبرش n ابوبکر است، سپس عمر، سپس عثمان و سپس علی g، اما مثلا محبتش به علی g بیشتر از ابوبکر باشد، اگر این محبت از جهت دینی باشد، معنا ندارد؛ چرا که محبت دینی با افضلیت تلازم دارد همانطور که بیان شد و این فقط زبانی به افضلیت ابوبکر اعتراف می کند و اما قلبش علی g را افضل می داند؛ به خاطر اینکه محبت دینی او به علی g بیشتر از ابوبکر است و این جایز نیست و اگر این محبت مذکور دنیوی باشد، به خاطر بودنش از نسل علی g یا غیر آن، در این صورت امتناعی ندارد و خداوند داناتر است.»^[3]

قاضی عیاض

وی در مورد محبت خدا می نویسد:

«اما خالق جل جلاله منزه از اغراض است و محبتش به عبدش موجب می‌شود که امکانات در اختیار آن بنده قرار بگیرد که در نهایت سعادت باشد و معصوم باشد و به او توفیق بدهد و اسباب قرب را برایش فراهم کند و رحمتش را بر او افاضه کند و پرده ها را از قلبش بردارد تا با قلبش ببیند و به او با بصیرت بنگرد و همانطور شود که در حدیث فرموده است: "هنگامی که او را دوست بدارم، شنوایی اش می شوم که با آن بشنود، بینایی او می شوم که با آن ببیند و زبانش می شوم که با آن سخن بگوید."

و جایز نیست که از این، غیر از تجرد برای خدا، انقطاع به سوی خدا، رویگردانی از غیر خدا، صفای قلب برای خدا و اخلاص حرکات برای خدا فهمیده شود.»^[4]

حدیثی که قاضی عیاض به آن اشاره کرده، در صحیح بخاری آمده است.^[5]

در ادامه به طور مفصل به بررسی ادله ی احبیت امیرالمومنین g می پردازیم.